Skírnir - 01.04.2005, Page 166

164
SIGRÍÐUR MATTHÍASDÓTTIR
SKÍRNIR
á eftir, að íslensk þjóðernishugmyndafræði og þjóðernisorðræða
mótuðust yfirleitt ekki í hagsmunaátökum milli þjóðfélagshópa,
stjórnmálaflokka og stétta (457; sjá einnig 447).
Þá er því ennfremur haldið fram að „stórhugtakið“ þjóðernis-
orðræða sé ekki skilgreint eða afbyggt (440). Hvernig komist er að
þessari niðurstöðu er erfitt að segja en skilgreining og afbygging
þessa hugtaks er hinn rauði þráður ritsins. Umfjöllun mín um
kenningar fræðimannanna Anthony D. Smith og John Hutchin-
son, Craig Calhoun og Niru Yuval-Davis auk margra fleiri þjón-
ar einmitt þessum tilgangi. Sérstaklega ber að nefna bandaríska
sagnfræðinginn Joan W. Scott en í skrifum hennar er að finna einn
mikilvægasta aðferðafræðilega grundvöll ritgerðarinnar.5 Eitt
helsta einkenni afbyggingar er að sýna fram á mótsagnir og þver-
stæður innan hugmynda og hugmyndakerfa og að sýna fram á af-
stæði hugmynda sem áður hafa verið taldar náttúrulegar. I þessu
tilviki að þjóðernið sé mótað fyrirbæri en ekki náttúrulegt. Eins
og andmælendur benda sjálfir á byggir ritið á mótunarhyggju eða
„konstrúktífisma“ (441 og 457) en sú nálgun er í eðli sínu afbyggj-
andi. Það er því mótsögn að halda því fram að ritið leggi mótun-
arhyggju til grundvallar rannsókn á þjóðerninu og greini um leið
orðræðuna en að samt sem áður sé þjóðernisorðræðan ekki af-
byggð.
Um sögusýn ritgerðarinnar
Helsta umkvörtunarefni andmælenda minna er að þjóðernis- og
kyngervisorðræðan sem ég greini í ritgerðinni sé sett í „takmark-
að samhengi við félagslega, stjórnmálalega og efnahagslega þróun
á því mikla umbrotaskeiði“ sem fjallað er um (440) og er það
endurtekið með ýmsum hætti. Gagnrýnin á verkið virðist mér um
leið snúast að nokkru leyti um annað verk en það sem hér liggur
fyrir, unnið út frá annarri rannsóknarspurningu og um annað efni.
5 Joan W. Scott er meðal allra áhrifamestu sagnfræðinga nútímans á sviði kynja-
sögu en hún hefur m.a. fjallað náið um tengsl orðræðu og valds. Sjá t.d. Marnie
Hughes-Warrington, Fifty Key Thinkers on History. Lundúnum: Routledge
2000, bls. 276-284.