Skírnir - 01.04.2005, Blaðsíða 168

166
SIGRÍÐUR MATTHÍASDÓTTIR
SKÍRNIR
sterkt við þjóðfélagsþróunina, a.m.k. eins og ég skil það hugtak.
Þá fjalla ég einnig um endurmótun þjóðernishugmynda um alda-
mótin 1900 og tengi við stjórnmálaþróun. En hún hefur auðvitað
verið vel rannsökuð og kortlögð áður, bæði í einstökum rann-
sóknum og yfirlitsritum. Mér virðist út frá þessu að það sé ástæða
til að spyrja hvort ekki sé hér á ferð full þröng túlkun á því hvað
heyri undir og sé lýsandi fyrir hina þjóðfélagslegu þróun. Að með
því hugtaki sé fyrst og fremst átt við stjórnmálaþróun og hagþró-
un en ekki þá þætti sem ég nefndi. Sjálft hugtakið þjóðfélagsþró-
un væri samkvæmt þessu kyngert hugtak, á vissan hátt eins og
þjóðernið og þá vissulega karllægt, því það vísaði fremur til
stjórnmálaþróunar þar sem karlmenn áttu hlut að máli en ekki
þróunar innan kvennahreyfingarinnar þar sem konur voru í aðal-
hlutverki.
Eins og rætt verður hér á eftir er það viðurkennt viðhorf inn-
an kvenna- og kynjasögu að orðræða hafi mikil áhrif á þjóðfélags-
þróun og stýri henni að nokkru leyti. Tengslin á milli atburðarás-
ar og orðræðu eru þó misjöfn eftir tímabilum.6 Mjög skýrt dæmi
um tengsl orðræðu og þjóðfélagsþróunar er t.d. að finna í umfjöll-
uninni um árabilið 1911-1913 en þar tengi ég saman kveneðlisum-
ræðuna annars vegar og hins vegar þá staðreynd að borgaraleg
réttindi kvenna voru í augsýn en þetta er lykiltímabil og lykilatriði
í því að svara einni af meginspurningum ritgerðarinnar, þ.e.
hvernig valdaleysi kvenna fluttist yfir í nútímaþjóðríki. Eða með
öðrum orðum, hvers vegna þjóðfélagsþróunin varð sú að konur
fengu afar takmörkuð völd og áhrif í opinberu lífi í hinu lýðræð-
islega þjóðríki. Rætt er hvernig konur fengu fullan rétt til mennt-
unar og embætta árið 1911 og samþykkt var stjórnarskrárbreyting
á Alþingi um kosningarétt og kjörgengi kvenna. Síðan er rætt
mjög nákvæmlega um hvernig eðlisumræðan gaus upp einmitt á
þessum árum 1911-13 og þá ekki síst á Alþingi. Fjallað er um
hvernig hún birtist sem andsvar við því að konur voru að fá borg-
araleg réttindi, til þess að rökstyðja að þær ættu heima inni á
6 Sjá t.d. Joan Scott, Gender and the Politics of History. New York: Columbia
University Press 1988, bls. 43.