Skírnir - 01.04.2005, Side 171

SKÍRNIR
SVOR VIÐ ANDMÆLUM
169
málasögu, hagsögu og félagssögu verði komist nær hinni þjóðfé-
lagslegu þróun og þar með nær því að útskýra gerð hins þjóðfé-
lagslega raunveruleika en hugmyndasaga og orðræðugreining geti
gert. Spurningar sem snerta átök hópa af ýmsu tagi um hagsmuni
og völd og skiptingu fólks í hópa út frá félagsstöðu, atvinnustöðu
eða efnahag virðast ekki aðeins vera taldar útskýra þjóðfélagsþró-
unina út frá öðru sjónarhorni en hugmyndir og orðræða. Grein-
ing á slíkum þáttum virðist beinlínis talin réttara og betra sjónar-
horn til að útskýra þjóðfélagslega þróun og þjóðfélagslegan raun-
veruleika, sérstaklega þegar fjallað er um vald. En þá afstöðu til
sögunnar má rekja til materíalísks söguskilnings eða sögulegrar
efnishyggju7 þar sem félagsleg uppbygging þjóðfélaga, efnahags-
leg staða og átök hópa um hagsmuni og völd standi hugmyndun-
um eða orðræðunni framar sem skýringarþáttur. Og þar sem slíkir
þættir eru taldir liggja til grundvallar því hvernig hugmyndirnar
eða viðhorfin þróast.
Þetta sést vel þegar sögusýn andmælanna er skoðuð. En þar er
eins og áður segir talað um að helsti annmarki ritsins sé að þjóð-
ernis- og kyngervisorðræðan sé sett í „takmarkað samhengi við fé-
lagslega, stjórnmálalega og efnahagslega þróun á því mikla
umbrotaskeiði" sem fjallað er um (440). Um leið kemur fram það
viðhorf að aðferðir stjórnmála-, félags- og hagsögu séu undir-
stöðuaðferðir hugmyndasögu og orðræðugreiningar og gefi ekki
aðeins aðra sýn á viðfangsefnið, heldur einnig breiðari sýn. En
ástæður þess að þetta er talið nauðsynlegt eru að „orðræðan um
þjóðerni og kyngervi" snúist „að verulegu leyti um völd þar sem
þjóðfélagshópar takast á um ólíka hagsmuni“ og þess vegna kalli
umfjöllunin á „að hugmyndir orðræðunnar séu skýrðar á breiðari
grundvelli“ (leturbr. mín). Elefðbundin nálgun stjórnmálasögu-
rannsókna er talin forsenda þess að fjalla um vald og valdatengsl
en fundið er að því að rætt sé um ,,„valdastéttina“ og „valdatengsl
innan þjóðríkisins" án þess þó að þessi hugtök séu sett í viðunandi
pólitískt samhengi“ (440).
7 Sjá t.d. Georg G. Iggers, Sagnfræði á 20. öld. Frá vísindalegri blutlœgni til póst-
módernískrar gagnrýni. Reykjavík: Háskólaútgáfan 2004, bls. 94.