Skírnir - 01.04.2005, Qupperneq 184

182
HARALDUR BERNHARÐSSON
SKÍRNIR
að þörf sé á einhvers konar stefnu í málfarsefnum við útgáfu á
fornum textum - í raun málstefnu. Lagt er til að þar verði einkum
þrír þættir hafðir að leiðarljósi: (1) að við útgáfu á fornum textum
verði leitast við að varðveita málvenju á hverjum tíma, (2) að við
útgáfu á fornum textum verði leitast við að varðveita breytileika í
máli á hverjum tíma og (3) að við útgáfu á fornum textum sé var-
hugavert að miða við hvað telst viðurkennt mál í samtímanum.
Um leið og tekið er undir þá skoðun að samræmd stafsetning sé
gagnleg til að miðla fornum textum til nútímalesenda er á það bent
að samræmd nútímastafsetning hafi tilhneigingu til að verða miklu
meira en stafsetning og sé í reynd oft nær því sem kalla mætti sam-
rœmt nútímamál.
I upphafi verður farið nokkrum orðum um hugtakið samræmd
stafsetning og litið á afdrif nokkurra málfarseinkenna í samræmdri
nútímastafsetningu. Loks verður hugað að því sem nefna mætti
málstefnu við útgáfu fornra texta.1
Hvað er samræmd stafsetning?
Mál og stafsetning eru tvö aðskilin táknkerfi. Stafsetning er kerfi
sem byggist á tungumálinu en tungumálið er í öllum grundvallar-
atriðum óháð ritmálinu, enda er til fjöldi tungumála án nokkurs
ritmáls. Samræmd stafsetning er eins konar samkomulag sem náðst
hefur um táknun tungumálsins. Þetta samkomulag getur verið mis-
víðtækt. I nútímastafsetningu okkar fylgjum við reglum sem
menntamálayfirvöld hafa gefið út og mæla með. Þessar reglur eru
fastar í sessi, þótt minni háttar breytingar hafi átt sér stað á þeim á
undanförnum áratugum, og þar sem öllum íslenskum börnum eru
kenndar þessar reglur frá upphafi skólagöngu fæst trygging fyrir
samræmi: við notum öll sömu stafsetninguna í megindráttum.
1 Grein þessi er að stofni til fyrirlestur sem ée flutti á Seminar om udgivelses-
principper og tekstformidling sem Stofnun Árna Magnússonar á íslandi stóð
fyrir í Reykjavík 5. september 2003 og þakka ég áheyrendum þar fjörlegar um-
ræður. Guðrúnu Þórhallsdóttur, Guðvarði Má Gunnlaugssyni, Má Jónssyni og
ónafngreindum ritrýni Skírnis þakka ég einnig ábendingar við eldri gerð grein-
arinnar en þau bera þó vitaskuld enga ábyrgð á göllum sem eftir standa.