Skírnir - 01.04.2005, Qupperneq 192

190
HARALDUR BERNHARÐSSON
SKÍRNIR
hljóðbreytingar heldur eru beygingar líka oft færðar til nútíma-
máls. Þetta er því í raun miklu nær því sem nefna mætti samrcemt
nútímamál.11
Málstefna við útgáfu fornra texta
Fjölmargar gildar ástæður má færa fyrir því að samræma stafsetn-
ingu á fornum textum; hér verða nefndar tvær. (1) Hæst ber vita-
skuld þörfina á að gera textana aðgengilega fyrir nútímalesendur
sem ekki eru sérfróðir um mál og stafsetningu fornra handrita.
Eins og drepið var á hér að framan er fullkomlega ástæðulaust að
ætlast til þess að nútímalesandi þurfi að lesa texta með fjölmörg-
um ólíkum táknum fyrir hljóðið ö eða kk. Slíkt þjónar engum til-
gangi. (2) Þá er það aldagömul hefð á Islandi að hver kynslóð skrifi
fornsögurnar með sinni stafsetningu; fjórtándu aldar menn skrif-
uðu þær eins og þeim var lagið, sömuleiðis fimmtándu aldar menn
og svo koll af kolli, eins og Jón Helgason (1958:23) benti á.
Um leið og fallist er á þetta verður að hafa fyrirvara á. Að
minnsta kosti tvennt má nefna: (1) Mikil málstöðlun rýrir tengsl
textans við samtíð sína: ef forn texti er prentaður með stafsetningu
nútímans og jafnframt eru færðar inn í hann allar þær breytingar
sem átt hafa sér stað á hljóðkerfi, beygingum og setningagerð frá
ritun textans hlýtur sú spurning að vakna hvort þetta sé enn þá
sami forni textinn. Þekkt er lýsing Jóns Helgasonar á þessu sem
Már Jónsson (2002) vitnaði til í áðurnefndum fyrirlestri sínum á
Söguþingi: „Málfar og stafsetning sérhvers tímabils er hvort öðru
nátengt, og texti frá 17. öld í ytra gervi 20. aldar er að sínu leyti
sams konar og málverk af Hallgrími Péturssyni í jakkafötum með
linan flibba" (Jón Helgason 1942:xiv).
11 Vitaskuld getur sums staðar verið erfitt að greina á milli þeirra atriða sem telj-
ast einvörðungu stafsetning og hinna sem endurspegla málfar. Heimir Pálsson
vekur athygli á þessu í inngangi útgáfu sinnar á Snorra-Eddu: „Þótt reynt hafi
verið að breyta sem allraminnstu í texta nema stafsetningu, er sjálfsagt að taka
fram að oft leikur vafi á lesháttum og stundum orkar mjög tvímælis hvort ver-
ið er að breyta stafsetningu einni eða orðmyndum slíkt hið sama“ (Heimir
Pálsson 1984:5).