Skírnir - 01.04.2005, Blaðsíða 195

SKÍRNIR
SAMRÆMT NÚTÍMAMÁL
193
Málstefna
Það hlýtur að vera markmið allra útgefenda gamalla texta að sam-
eina eftir föngum þau tvö meginsjónarmið að útgáfan sé eins að-
gengileg og kostur er og að hún gefi sem raunsannasta mynd af
frumheimildinni, eða með öðrum orðum að sem minnst rof verði
á því sem Sigurður Gylfi Magnússon nefnir umhverfi textaheild-
arinnar. Eins og áður var getið eru þessi sjónarmið að nokkru leyti
ósamrýmanleg og því óhjákvæmilegt að leita einhvers konar mála-
miðlunar. Það er því hægt að taka undir með Svanhildi Óskars-
dóttur (2002:136): „Þegar við mótum okkur stefnu í sambandi við
útgáfur erum við að leita eftir einhvers konar „besta jafnvægi“
milli þess sem tapast og þess sem vinnst." Umhverfi textaheildar-
innar felur í sér fjölmargt en ef hugað er sérstaklega að málfari
textanna mætti nefna þrjú atriði sem brýnust virðast við útgáfu á
gömlum textum handa almennum lesendum:
(1) Við útgáfu á gömlum textum ætti að leitast við að varðveita
málvenju á hverjum tíma. I þessu felst að varðveita vitnisburð staf-
setningar um fornt hljóðkerfi, að varðveita fornar beygingar og
orðmyndir og að varðveita orðaröð.
(2) Við útgáfu á gömlum textum ætti að leitast við að varðveita
breytileika í máli á hverjum tíma. Þetta felur meðal annars í sér að
varðveita frávik frá ritvenju er sýna merki málbreytinga sem ekki
eru að fullu gengnar yfir eða mállýskubundin einkenni í máli.
Þetta krefst þess í raun að ýmiss konar ósamræmi fái að halda sér
í útgáfu, til dæmis stakur ritháttur á borð við ‘orb’ á móti
nokkrum dæmum um ‘orf’. Það væri svo skylda útgefandans að
skýra með viðeigandi hætti (neðanmáls eða annars staðar) fyrir
lesandanum gildi rithátta af þessu tagi.14
14 Vitaskuld verður máli gamalla handrita ekki fullkomlega til skila haldið í prent-
aðri útgáfu nema textinn sé táknréttur eða stafréttur (sjá hjá Guðvarði Má
Gunnlaugssyni 2003 um þessi hugtök) en slíkar útgáfur henta illa öðrum en
þeim sem sérfróðir eru um stafsetningu fyrri alda. I textaútgáfu þar sem staf-
setning er samræmd en jafnframt er leitast við að varðveita forn málfarsein-
kenni verður því ekki komist hjá málamiðlun milli gamals máls og nýs.