Skírnir - 01.04.2005, Page 196

194
HARALDURBERNHARÐSSON
SKÍRNIR
(3) Við útgáfu á gömlum textum er varhugavert að miða við
hvað telst viðurkennt mál í samtímanum, enda erfitt að réttlæta
notkun nútímamælikvarða á málnotkun fyrri alda. Þótt „flámæl-
ið“ njóti ekki virðingar nú á dögum eða hin svonefnda „þágufalls-
sýki“ er ekki ástæða til að yfirfæra það gildismat á texta frá nítj-
ándu öld og eyða öllum merkjum um þessi máleinkenni í útgáfu á
gömlum texta. Það er ekki hlutverk útgefandans að fella dóma yfir
málnotkun á fyrri tíð. Þetta var til að mynda haft að leiðarljósi við
útgáfu á ritverkum Jónasar Hallgrímssonar þar sem útgefendur
halda orðmyndum og sérstökum málvenjum „...og þá látið einu
gilda hvort þær teljast rétt mál eða rangt, tamt eður ei“ (Haukur
Hannesson o.fl. 1989,4:x-xi). í nýlegri útgáfu á Vídalínspostillu er
orðmyndum og beygingum úr fyrstu útgáfu haldið og taka útgef-
endur fram að í þessu felist meðal annars „.. .að ekki er nokkur til-
raun gerð til að ,lagfæra‘ málfar Vídalíns eftir þeim smekk sem nú
er helstur uppi, heldur litið á venjur og tískur öndverðrar 18. ald-
ar í málfari sem jafnórjúfanlegan hluta af verki meistarans og t.d.
setningaskipan eða efnistök" (Gunnar Kristjánsson og Mörður
Árnason 1995:ci). Þessa stefnu hafa ritstjórar Sýnisbókar íslenskr-
ar alþýðumenningar tekið. Þeir reyna að hrófla sem minnst við
textanum þannig að hann fái að njóta sín í sem upprunalegustu
formi. „Þessi aðferð er áhrifarík vegna þess að tungutak fólks og
tjáning var oft á tíðum kjarnyrt og skapandi, án þvingunar af regl-
um sem síðari tíma fólk studdist við er það setti hugsanir og hug-
myndir á blað“ (Kári Bjarnason og Sigurður Gylfi Magnússon
2001:7-8). Þá er handritum fylgt nánar en venja hefur verið í ný-
legri útgáfu á Njáls sögu eftir Reykjabók (Sveinn Yngvi Egilsson
2004) og Jónsbók eftir Skarðsbók (Már Jónsson 2004, Haraldur
Bernharðsson 2004). Það skýtur skökku við að beita þvingunum
og reglum nútímans á gamla texta - að beita þá málhreinsun ára-
tugum eða árhundruðum eftir að þeir voru skrifaðir.
Lokaorð
Um leið og fallist er á þörfina á útgáfum fornra texta með nútíma-
stafsetningu hefur hér verið vakin athygli á því að það sem nefnt