Skírnir - 01.04.2005, Qupperneq 203

SKÍRNIR ÍMYND (OFUR)KARLS 201
um sem efst voru á baugi á hans tíð, þá væri árangursríkara að leita í verk
Páls Eggerts.6
Annað einkenni á stíl Guðjóns er að hann skrifar textann í nútíð en
ekki í þátíð, eins og títt er um fræðimenn. Geta má sér til um það að hann
kjósi þessa aðferð til að reyna að færa atburðarásina nær lesendanum.
Greinilegt er að Guðjón hefur á ritferli sínum náð góðu valdi á þessum
stíl; a.m.k. er ljóst að í ævisögu Jóns forseta ætti lesandinn að fá það á til-
finninguna að hann upplifi ævi Jóns með orðum Guðjóns. Svo geta menn
velt því fyrir sér hvort söguleg nútíð sem slík geri höfundi e.t.v. erfiðara
fyrir að koma að ítarlegum greiningum eða vangaveltum um álitamál, t.d.
um gildi tiltekinnar heimildar eða styrkleika ákveðinnar túlkunar. Það
myndi a.m.k. hljóma ankannalega í mínum eyrum ef sögumaður vildi
staldra við og spyrja eitthvað á þessa leið: Nú stendur sögupersóna okk-
ar frammi fyrir eftirfarandi vanda. Eða: Hverjar eru þær sögulegu og sam-
félagslegu aðstæður sem nú móta sögupersónuna eða varða mestu um
hvað hún gerir næst?
I þriðja lagi mætti nefna að nokkuð er um sviðsetningar í bókinni en
þá aðferð hefur Guðjón notað í fyrri verkum sínum til að gera atburði les-
endavænni. Hann nýtur þar t.d. sérþekkingar sinnar á aðstæðum í
Reykjavík og Kaupmannahöfn.7 Um slíkar sviðsetningar má vissulega
deila og ljóst má vera að sumum finnst þessi frásagnarmáti ekki vera nægi-
lega fræðilegur. Slíkar innlifanir geta þó orðið til þess að lífga upp á text-
ann. En þá gildir auðvitað sú lágmarkskrafa að lesandinn geti rakið sig til
baka, séð hvað er skáldað og hvað stutt heimildum. Þótt það virðist ekki
vera vandkvæðum bundið að rekja sig til heimilda Guðjóns þá má alltaf
gera betur.8
6 Það segir nokkra sögu að verki Páls Eggerts fylgir góð atriðisorðaskrá en hjá
Guðjóni er engin slík skrá. Þetta verð ég telja Páli Eggert til tekna, en ég sakna
atriðisorðaskráa í mörgum nýlegri fræðiritum, t.d. í umræddu verki Guðjóns
Friðrikssonar. Bækur eru nefnilega ekki aðeins til að lesa; þær eru einnig til að
fletta upp í. Að þessu leytinu - og þetta er umhugsunarefni - mun verk Guðjóns
ekki verða eins notadrjúgt og verk Páls Eggerts.
7 Eitt dæmi af mörgum er þegar Guðjón lætur götustráka í Reykjavík liggja á
gluggum hjá Jóni forseta og stela næpum úr nærliggjandi garði. Sjá Guðjón Frið-
riksson,/ó« Sigurðsson II, bls. 10-11.
8 Það mætti jafnvel hugsa sér að höfundar segðu lesendum frá því hvað væri skáld-
að eða leitt af líkum, þ.e. hverju væri ekki hægt að finna stað í heimildum. En ég
skal þó viðurkenna að með þessu er ég að fara fram á meira en flestir gætu sætt
sig við.