Skírnir - 01.04.2005, Qupperneq 214

212
RAGNHEIÐUR KRISTJÁNSDÓTTIR
SKÍRNIR
(96). Halldór kynntist Ítalíu Mússólínís á þriðja áratugnum en líka
Dönum, Þjóðverjum, Bretum, kaþólikkum, Vestur-íslendingum og
Bandaríkjamönnum. Á fjórða áratugnum komst hann nálægt helstu at-
burðum. Hann var á Ólympíuleikunum í Berlín árið 1936, og stuttu síð-
ar við bryggjuna í Las Palmas á Kanaríeyjum sá hann þegar liðsmenn
Francos á Spáni handtóku samfylkingarmanninn Anibal Lamas sem var
ásamt Halldóri og fleirum á leið á rithöfundaþing í Buenos Aires. Og
tveimur árum síðar er hann við réttarhöldin yfir Búkharín í Moskvu. I
kalda stríðinu var samband Halldórs og mannkynssögunnar ekki eins
dramatískt og á fjórða áratugnum, en hann fylgdist með og tók þátt,
bæði sem rithöfundur, vinstrimaður og friðarsinni. Árið 1956 sendi
hann sem formaður Menningartengsla Islands og Ráðstjórnarríkjanna
(MÍR) bænaskjal til Búlganíns forsætisráðherra Sovétríkjanna um að
stöðva hernaðinn í Ungverjalandi, hann sendi Krústsjov mótmælaskeyti
þegar Pasternak var gert að afþakka Nóbelsverðlaunin árið 1958, og
fram eftir allri öldinni varð á leið hans fólk sem setti svip á samtímann,
til dæmis Janis Joplin sem var samtíða honum á hóteli í Kaupmannahöfn
árið 1969.
í stuttu máli: Sagan gerist á tuttugustu öld og í bókinni koma við sögu
margir helstu atburðir og þekktustu persónur aldarinnar. Höfundur fylgir
æviferli skáldsins í tímaröð en með jöfnu millibili er frásögnin brotin upp
með rastagreinum um afmörkuð efni sem teygja sig oft yfir lengri tíma-
bil. Þetta er vel heppnað. Umfjöllun um ýmsa samferðamenn Laxness,
fólk eins og danskan klausturvin hans dr. Konrad Simonsen, vinina í
Taormínu á Sikiley, rússnesku þýðendurna Nínu Krýmóvu og Önnu
Vasilíjevnu (Önnu Hansen) og sænska rithöfundinn Lillemor Holmberg,
og þættirnir sem fjalla um verk Halldórs lífga upp á söguna og dýpka
hana. Margt af því sem sett er fram í rastagreinunum birtist íslenskum les-
endum í fyrsta sinn og er til vitnis um víðtæka heimildaöflun höfundar.
Það er vel til fundið að nota þessar greinar til að draga fram lítt þekktar
hliðar á lífi Laxness því það má gera ráð fyrir að margir lesendur bókar-
innar þekki fyrir helstu atburðina í lífi skáldsins; hann var opinber pers-
óna og skrifaði þar að auki heilmikið um sjálfan sig.
En þó að í þeim skilningi komi kannski ekki margt á óvart er mynd-
in sem er dregin upp af skáldinu ný. Auk endurminningabókanna, sem
vissulega eru á meðal þess sem höfundur nýtir, fáum við í gegnum bréfa-
safn Halldórs að komast mun nær honum en áður. Sérstaklega á þetta við
þegar fjallað er um þriðja og fjórða áratuginn. Af bréfaskiptum Halldórs
við móður sína Sigríði Halldórsdóttur, fyrri eiginkonu sína Ingu Laxness,