Bændablaðið - 28.01.2016, Blaðsíða 4

4 Bændablaðið | Fimmtudagur 28. janúar 2016
Fréttir
Nýr tollasamningur Íslands og ESB varðandi landbúnaðarvörur getur haft umtalsverð áhrif á kjör bænda:
Hlutdeild innflutts kjöts mun stóraukast
Í mati Vífils Karlssonar, hag-
fræðings og lektors við Háskólann
á Akureyri, á áhrifum aukinna
innflutningskvóta á landbúnað-
arvörum, kemur fram að tekjur
íslenskra bænda kunna að skerð-
ast um allt að 16%.
Heildarstærð kjötmarkaðarins á
Íslandi er 28.200 tonn. Er þá allt talið
til, innlend framleiðsla sem seld er
hér á landi, innflutt kjöt og innfluttar
unnar kjötvörur. Árið 2014 var sala
á innlendu kjöti 24.230 tonn eða um
86% af heildarmarkaðnum.
Innflutt kjöt er um 14% mark-
aðarins. Sú hlutdeild hefur vaxið
hratt síðustu ár. Nú er svo komið
t.d. að yfir fjórðungur nautakjöts-
neyslunnar er innflutt kjöt, 13% ali-
fuglakjötsneyslunnar og ríflega 13%
neyslu á svínakjöti er innflutt kjöt.
Ótalið er þá niðursoðið kjöt og
kjöt í tilbúnum réttum eins og pits-
um, pasta og þess háttar.
Lítil neikvæð áhrif á sauðfjárrækt
Tollasamningurinn virðist einna
hagstæðastur fyrir sauðfjárbændur.
Nær ekkert hefur verið flutt hingað
til lands af erlendu kindakjöti þrátt
fyrir innflutningsheimildir. Tekjulega
yrðu sauðfjárbændur því fyrir mjög
litlum neikvæðum áhrifum af inn-
flutningi, en fá aftur á móti aukna
tollfrjálsa kvóta til ESB-ríkja. Þeir
hækka í áföngum úr 1.850 tonnum
í 3.050 tonn. Heildarsala kindakjöts
hér á landi 2014 var 6.588 tonn.
Lítil áhrif á innanlandssölu á
hrossakjöti
Engin innflutningskvóti verður held-
ur á hrossakjöt, enda hefur ekkert
verið flutt inn af slíku kjöti á liðn-
um árum. Aftur á móti hefur töluvert
verið flutt út af hrossakjöti auk þess
sem útflutningur á lifandi reiðhestum
er alltaf töluverður.
400% aukning á tollfrjálsum
kvóta í unnum kjötvörum
Langmesta aukningin á kvóta er
vegna innflutnings á unnum kjöt-
vörum. Þar var kvótinn 150 tonn en
verður samkvæmt tollasamningn-
um 750 tonn. Er það 400% aukning.
Talsvert hefur þó verið flutt inn af
unnum kjötvörum umfram kvóta og
nam sá innflutningur 386 tonnum
árið 2014.
331% kvótaaukning í
alifuglakjöti
Önnur mesta hlutfallslega kvóta-
aukningin, en þó mest í magni,
verður í innflutningi á alifuglakjöti
eða 331%. Heildarsalan á alifugla-
kjöti árið 2014 var 8.761 tonn,
en flutt voru inn 845 tonn. Það er
verulega umfram kvóta sem nam
þá 259 tonnum. Sá kvóti fer nú í
1.115 tonn.
306% kvótaaukning í nautakjöti
Heildarsala á nautakjöti á
Íslandi var 4.525 tonn árið 2014.
Innflutningskvóti nam 195 tonnum
en fer í 791 tonn samkvæmt samn-
ingnum við ESB. Er það aukning
upp á 306%. Aftur á móti hefur
verið flutt inn talsvert af nautakjöti
umfram tollkvóta á liðnum árum.
Þannig voru flutt inn 753 tonn árið
2014, en tollfrjáls innflutningskvót-
inn mun nú verða 791 tonn, eða
23% af heildarsölu nautakjöts 2014.
Svínakjötskvótinn eykst um
189%
Svínakjöt er næst í röðinni en þar
munu kvótar aukast úr 264 tonnum
í 764 tonn, eða um 189%. Þar hefur
líka verið flutt inn verulegt magn
umfram kvóta eða 513 tonn.
Í ostum er líka verulega aukið
við tollfrjálsa kvóta. Fara þeir úr
219 tonnum í 610 tonn sem er
aukning upp á 179%. Þar hefur
innflutningur verið tiltölulega lítill
umfram kvóta, eða í heild 251 tonn
árið 2014.
Gæti haft keðjuverkandi
samdráttaráhrif
Vífill Karlsson gefur sér nokkr-
ar forsendur í sínum útreikning-
um, m.a. að skilaverð til bænda
kunni að lækka, væntanlega vegna
samkeppnisáhrifa ef innflutta varan
lækkar í takt við aukinn innflutn-
ing á tollfrjálsu kjöti. Vífill slær
þó ýmsa varnagla í útreikningum
sínum vegna þarfar á ítarlegra
mati. Hann bendir þó jafnframt á
að ef innflutningskvótar aukast t.d.
á svína- eða nautakjöti, er líklegt
að þeir verði notaðir til að flytja
inn verðmætustu bitana – hrygg og
lærvöðva.
„Það þýðir væntanlega verð-
lækkun og minni framleiðslu innan-
lands sem aftur eykur þörf fyrir inn-
flutning á verðminni skrokkhlutum
þ.e. svínasíðum og hakkefni fyrir
nautahakk. Sama á við um osta.“
Þetta gæti með öðrum orðum
leitt til keðjuverkunar þar sem
bændur neyddust til að draga veru-
lega úr kjötframleiðslu á Íslandi
og þá einnig ostagerð. Þá á eftir að
taka inn í myndina samfélagslegu
áhrifin, en landbúnaður er oft eina
uppistaðan sem eftir er í veikari
byggðum sem margar hafa líka
misst frá sér dýrmætar fiskveiði-
heimildir á liðnum áratugum. /HKr.
Afurðir Innflutnings-kvótar Innflutningur
Heildarsala á
Íslandi Innflutningur %
Innflutnings-
kvótar Aukning kvóta
Hlutdeild kvóta í
sölu fyrra árs
Kindakjöt
Nautakjöt
Hrossakjöt
Svínakjöt
Alifuglakjöt
Unnar kjötvörur
Ostur
CIF Magn-tollur Verð-tollur
Innkaups-
verð fyrir
Innkaups-
verð eftir
Verðteygni
eigin Verð fyrir Verð eftir Verðbreyting
Nautavöðvar
Nautahakk
Svínakjöt
Beikon
Alifuglakjöt
Svínakjöt - saltað og reykt
Alifuglakjöt - sprautusaltað
Ostar
Lambakjöt
Hrossakjöt
Viðræður um nýja búvörusamn-
inga hafa staðið um nokkurn
tíma og að sögn Sigurðar Inga
Jóhannssonar landbúnaðarráð-
herra gengur vinnan við þá ágæt-
lega. Sigurður segir misskilning
ef bændur halda að það að vinda
ofan af kvótakerfinu, muni
minnka tekjustreymi þeirra.
Sigurður Ingi Jóhannsson land-
búnaðarráðherra sagði í samtali við
Bændablaðið að staðan í samningun-
um sé sú að vinnunni við þá vindi
ágætlega fram. „Samninganefnd
bænda og yfirvalda hafa setið ótal
fundi og vonandi fer að sjá fyrir
endann á þessu. Það er mismun-
andi hversu langt samningar eru á
veg komnir. Til dæmis verða litlar
sem engar breytingar á starfsum-
hverfi garðyrkjubænda. En í kjöt-
inu og mjólkinni eru fyrirhugaðar
breytingar sem tekur lengri tíma að
ná samstöðu um. Það er skiljanlegt
að menn þurfi tíma til að átta sig
á þeim breytingum sem stefnt er
að, og rétt að flýta sér hægt í þeim
efnum.“
Allir vilja ganga frá samningnum
Þegar Sigurður er spurður hvort
einhver tregða sé í samnings-
gerðinni og hvort illa gangi að ljúka
þeim segist hann ekki telja að svo
sé. „Nei, ég held að það sé ekki
tregða, allir vilja ganga frá nýjum
samningi. Það er eðlilegt að menn
taki sér tíma þegar breytingar eru
ræddar. Ég held þó að fullyrða megi
að bændur verða ekki verr settir,
þótt breytingar verði gerðar á fyr-
irkomulagi styrkja. Þvert á móti.
Auk þess munu nýir peningar koma
inn í samninginn, ef breytingarnar
ná fram að ganga.
Þær upphæðir hafa ekki verið
klappaðar í stein, en breytingum á
fyrirkomulagi styrkja munu fylgja
nýir peningar, eins og ég sagði áðan.
Mest í svokallaðan rammasamning
(búnaðarlagasamning), en einnig í
búgreinasamninga. Samanlagt gæti
þetta verið um níu hundruð millj-
ónir á ári, fyrstu ár samningsins.“
Órói vegna afnáms
mjólkurkvótans
Sumir kúbændur eru ósáttir við að
kvótinn verði lagður niður. Hræddir
við offramleiðslu og verðlækkun í
kjölfar hennar ef opinberri verð- og
framleiðslustýringu verður hætt.
Sigurður segir að samkvæmt fyr-
irliggjandi drögum verði reynt að
bregðast við aðstæðum hverju sinni.
„Til dæmis verður að finna
ákvæði um endurskoðun 2019 og
2023. Því verður hægt að grípa inn í
þróun mála, ef í óefni stefnir. Þá eru
einnig uppi hugmyndir um að heim-
ilt verði að færa á milli verkefna og
með því móti er hægt að vega upp á
móti offramleiðslu. En ég bendi á að
það er ekki langt síðan að forsvars-
menn MS sáu mikla möguleika í
útflutningi. En þá kláraðist smjörið
og flytja varð það inn.
Það er þó rétt að í dag er staðan
þrengri vegna aðstæðna á alþjóð-
legum mörkuðum, meðal annars
vegna innflutningsbanns Rússa.
Stefnt er að því að gera samninga
til tíu ára og þá er ekki hægt að
taka punktstöðu eins og hún er í
dag og gleyma að líta til framtíðar.
Það kemur dagur eftir þennan dag
og upplegg nýrra samninga er til
sóknar, en ekki stöðnunar.“
Fá stuðning á annan hátt
Sigurður segir að það sé mikill
misskilningur ef bændur halda að
það að vinda ofan af kvótakerfinu
verði til þess að tekjustreymi þeirra
dragist saman. „Nýtt fyrirkomulag
mun gera að verkum að menn fá
stuðninginn áfram, en fyrir aðra
hluti. Kúabóndi fær til dæmis hærri
gripagreiðslur.
Ég bendi á, að milljarðar króna
hafa farið út úr kerfinu, en ekki til
bænda, þegar bændur hafa verið að
kaupa sig inn í hið opinbera stuðn-
ingskerfi eins og það er uppbyggt
núna. Þá ber að líta til þess að stigin
verða mjög varfær skref í byrjun,
og eins og áður sagði verða endur-
skoðunarákvæði í samningunum.“
Mikið fjármagn til
fjármálastofnana
„Í nýlegri skýrslu Hagfræði-
stofnunar Háskóla Íslands kemur
fram að stór hluti af stuðningi við
mjólkurframleiðslu renni til fjár-
málastofnana. Þar kemur einnig
fram að bændur muni, miðað við
óbreytt kerfi, njóta æ minni hluta
stuðningsins.
Þessu verður að breyta, bænd-
um til hagsbóta, og þar með einnig
neytendum. Neytendur og skatt-
greiðendur munu hagnast, því aukið
hagræði í mjólkurframleiðslu mun
skila sér í lægra vöruverði og einnig
hærri tekjum bænda.
Einnig er rétt að benda á að stuðn-
ingur við bændur hefur stórlækkað.
Úr því að vera 5% af landsfram-
leiðslu niður í 1% árið 2013. Þessi
þróun mun halda áfram, en hún mun
gerast hægt og örugglega, en ekki
með kollsteypu. Nýjum samningum
er ætlað að tryggja þessa aðlögun til
hagsbóta fyrir alla,“ segir Sigurður
Ingi Jóhannsson landbúnaðarráð-
herra. /VH
Búvörusamningarnir:
Breytingarnar bændum og
neytendum til hagsbóta
− segir Sigurður Ingi Jóhannsson landbúnaðarráðherra