Bændablaðið - 28.01.2016, Blaðsíða 28

28 Bændablaðið | Fimmtudagur 28. janúar 2016
Sóknaráætlanir sauðfjárbænda
Á undanförnum mánuðum hefur
verið unnin ítarleg stefnumótun-
arvinna á vegum Markaðsráðs
kindakjöts og Landssamtaka sauð-
fjárbænda. Afrakstur þeirra vinnu
er til að mynda nýtt upprunamerki
fyrir íslenskar sauðfjárafurðir og
nýjar sóknaráætlanir fyrir mark-
aði heima og ytra.
Svavar Halldórsson, fram-
kvæmdastjóri LS og formaður
Markaðsráðs kindakjöts, segir að
mikil tækifæri séu til sóknar hér
á landi, fyrir aukna sölu á íslensku
lambakjöti til erlendra ferðamanna.
„Vinna við sérstaka herferð til að ná
til þessa hóps er í fullum gangi. Leitað
var samstarfs við eina fremstu aug-
lýsingastofu landsins um hönnun á
einu upprunamerki fyrir allar íslenskar
sauðfjárafurðir og leitað álits fremstu
fagmanna, bæði íslenska og útlenda,
um alla þætti í því ferli. Áhersla er
lögð á sérstöðu íslensku sauðkindar-
innar sem fylgt hefur þjóðinni allt frá
upphafi Íslandsbyggðar. Á sumrin
reikar féð frjálst á skilgreindum afrétt-
um og til þess er vísað í slagorðinu
Roaming Free. Þetta orðalag varð
ofan á þegar það hafði verið borið
undir sérfræðinga sem hafa ensku
að móðurmáli og þykir lýsandi fyrir
þær náttúrulegu búskaparaðferðir sem
hér eru. Í því felst hins vegar engin
afstaða til lausagöngu eða annarra
álitaefna,“ segir Svavar, en nokkur
styr hefur staðið um nýja merkið og
óánægjuraddir heyrst – einkum frá
fólki sem lætur sig landgræðslumál
varða.
„Hvað sem öllum slíkum álitaefn-
um líður þá er íslenska sauðfjárkynið
einstakt og við getum verið stolt af
því. Það var til dæmis mikið ánægju-
efni þegar sauðfjárkynið okkar var
valið í Bragðörk hinna virtu Slow
Food samtaka – sem meðal annars
var gert til styðja við erfðafræðilegan
fjölbreytileika. Hið sama á við um
þær náttúrulegu búskaparaðferðir sem
hér tíðkast – þær eru einstakar. Þetta
viljum við draga fram á raunsannan
hátt þegar við kynnum íslenskar sauð-
fjárafurðir fyrir ferðamönnum,“ bætir
Svavar við.
Grænn áherslupakki í samningum
Að sögn Svavars leiddi stefnumótun-
arvinnan líka af sér sérstakan grænan
áherslupakka sem var lagður fram við
upphaf samningaviðræðna við ríkið
um nýjan sauðfjárræktarsamning. Í
meira en áratug hefur verið í notkun
svokallað gæðastýringarkerfi í sauð-
fjárrækt sem miðar meðal annars að
því að tryggja siðlega búskaparhætti
og sjálfbæra landnotkun. Nú eru um
93 prósent allrar dilkakjötsframleiðslu
undir þessum hatti og stefnt að því að
hið sama gildi um alla framleiðslu
sem nýtur stuðnings samkvæmt
nýjum samningi. Með öðrum orðum
má segja að gæðastýringin með
sínum sjálfbærniviðmiðum og sið-
legu búskaparáttum verði hið algilda
viðmið.“
Markaðsskrifstofa sauðfjárafurða
verði stofnuð
Nýlega fékk Markaðsráð kindakjöts
ráðgjafarfyrirtækið KOM til að leggja
mat á þessa stefnumótun og koma
með hugmyndir að því hvernig hægt
væri að halda áfram í sókn á erlenda
markaði. „Þetta skilaði sér í skýrslu
um sóknarfæri í útflutningi á íslensk-
um sauðfjárafurðum,“ segir Svavar
um niðurstöður þeirrar vinnu. „Þar
kemur fram að mikil tækifæri séu
fólgin í útflutningi á hágæða fersk-
um afurðum inn á kröfuharða erlenda
markaði. Samkvæmt skýrslunni er
aukið samstarf um kynningu og vöru-
merkjavæðingu lykillinn að aukinni
verðmætasköpun. Það er ekki lagt
til í skýrslunni að framleiðsla verði
aukin – og það er heldur ekki stefna
LS – heldur að auka þau verðmæti
sem fást út úr því sem nú er framleitt.
Aukin verðmætasköpun eigi að byggja
á áherslu á uppruna, hreinleika, gæði
og sérstöðu íslenskra sauðfjárafurða.
Kom leggur til að komið verði á fót
sérstakri markaðsskrifstofu þar sem
bændur, sláturleyfishafa og aðrir
hagsmunaaðilar eigi aðkomu. Hægt
er að benda á fordæmi sölusamtaka í
sjávarútvegi sem á sínum tíma skiptu
sköpum fyrir markaðssetningu og
þróun greinarinnar, sem einhvers
konar fyrirmynd.“
Byggt á fyrra starfi
„Þetta er auðvitað ekki fyrsta skýrslan
sem gefin er út um markaðsmöguleika
lambakjötsins og fyrirhugað mark-
aðsátak í útlöndum ekki það fyrsta
sem menn hafa farið út í. En það
verður hins vegar að hafa í huga að
það hefur orðið árangur og áralöng
þrautseigja Baldvins Jónssonar hefur
skilað því að fjöldi íslenskra vara er nú
til sölu í Whole Foods-verslununum
í Bandaríkjunum og 2015 var metár í
sölu á fersku lambakjöti þangað. Þeim
hugmyndum sem uppi eru núna má
kannski lýsa á einfaldan hátt sem útví-
kkun og framhaldi á því starfi. Við
erum fyrst og fremst núna að horfa
til kröfuharðra markaða í Evrópu eins
og til dæmis í Þýskalandi, Frakklandi
og víðar. Öll teikn benda til þess að
nú sé góður tími til að sækja inn á
tilteknar markaðshillur þar sem áhugi
á öllu sem er hreint, lífrænt eða upp-
runavottað eykst ár frá ári bæði vestan
hafs og austan. Það sem kannski líka
er nýtt núna er að sláturleyfishafar
eru meira með í öllu þessu starfi en
verið hefur og áhuginn mikill þar. Til
viðbótar erum við svo líka að horfa á
samtengingu á milli þess sem gert er
gagnvart erlendum ferðamönnum hér
og þess sem gera á heima hjá þeim í
framhaldinu. Það er líka alger nýjung.
En þetta er hins vegar langhlaup og
því má ekki gleyma. En ef verðmæta-
aukning á lambakjöti á næstu 20 árum
verður eitthvað svipuð og hún hefur
verið í sjávarútveginum síðustu ára-
tugi erum við að horfa á að minnsta
kosti tvöföldun tekna. Þannig að það
er til mikils að vinna,“ segir Svavar.
Skilyrði til útflutnings betri í dag
Svavar segir að í dag séu skilyrði til
útflutnings á lambakjöti frábrugðnar
því sem áður var. „Eitt af því sem við
erum að glíma við er sú staðreynd að
útflutningur á lambakjöti var lengi
framan af til að tappa af birgðum
hér heima. Slík nálgun býður auð-
vitað ekki upp á að byggð séu upp
viðskiptasambönd til langframa.
Nú eru liðnir rúmir tveir áratugir
frá því hætt var að greiða sérstakar
útflutningsbætur og málin hafa smám
saman verið að færast í nútímalegra
horf, eins og dæmi um markaði í
Bandaríkjunum, á Spáni og víðar
sýna. Við höfum í einstaka tilvikum
fengið mjög gott verð í viðskiptum
á erlendum mörkuðum, en það þarf
að fjölga þessum dæmum til muna.
Vörur sem seldar eru sérstaklega sem
íslenskar skila okkur meiru og eins
skilar ferskt kjöt almennt meiru en
frosið. Þarna eigum við sóknarfæri
eins og skýrsla KOM sýnir okkur
fram á. Það þarf þó að vanda sig og
byggja útflutning upp af skynsemi
í samhljómi með náttúru og samfé-
lagi á grundvelli siðrænna búskap-
arhátta og sjálfbærni. Þar liggja okkar
sóknarfæri og það mun skila sér í
buddu bænda.“
Upprunamerking heim á bæi
„Merkið sem við erum að vinna með
gagnvart ferðamönnum snýst eingöngu
um að varan sé sannarlega íslensk
sauðfjárafurð. Upprunamerking gagn-
vart innlendum neytendum og rekjan-
leiki er hins vegar aðeins annað mál,“
segir Svavar spurður um það hvort von
sé á því að neytendur geti bráðlega séð
á umbúðunum í verslunum á Íslandi
frá hvaða bæ eða svæði viðkomandi
kjöt er ættað. „Sauðfjárbændur eru
hlynntir slíku, það fer ekkert á milli
mála. Kerfið sem við búum við í dag
virkar þannig að hvert einasta lamb fær
í raun sína kennitölu sem fylgir henni
alla leið í sláturhúsið, sem ekki er gert
annars staðar. Þetta er í raun alveg stór-
merkilegt, því hér virkar hvert einasta
sauðfjárbú eins og ræktunarbú. En það
vantar vissulega upp á að þessi rekjan-
leiki fylgi kjötinu alla leið til neytenda,
svona almennt séð, þótt vissulega sé
hægt að snúa sér til einstakra fram-
leiðanda sem selja beint frá býli eða
einstakra verslana sem merkja kjötið
bæjarnafni eða bónda. Við höfum átt
viðræður við sláturleyfishafa um að
bæta þetta. Sauðfjárbændur eru stoltir
af sínum vörum og myndu fagna því
ef allt kjöt yrði rekjanlegt alla leið frá
haga í maga.“
Greinin verði sjálfbær til framtíðar
Íslensk sauðfjárrækt er, að sögn
Svavars, með því allra náttúrulegasta
sem við þekkjum í húsdýrahaldi á
Vesturlöndum. „Þannig viljum við
hafa það og erum að vinna í því að
greinin verði grein og sjálfbær til
framtíðar.
Hluti af því eru þær grænu áherslur
sem sauðfjárbændur lögðu á borðið
við upphaf yfirstandandi samninga-
viðræðna um nýjan sauðfjárræktar-
samning. Þessi græni pakki byggir
á þeirri staðreynd að bændur eru
vörslumenn landsins og vita að sjálf-
bær landnýting felur í sér að hver
kynslóð skili landi af sér í jafn góðu
eða betra ástandi en hún tók við því.
Þetta er eitt af leiðarstefjum gæðastýr-
ingar í sauðfjárrækt. Nú er meginhluti
dilkakjötsframleiðslunnar undir hatti
gæðastýringar en sauðfjárbændur
leggja meðal annars til að sjálfbærni
í greininni verði treyst í sessi með því
að styrkja gæðastýringuna og gera að
algildu viðmiði. Það þýðir í raun að
enginn fær fé frá hinu opinbera nema
hann sé með hlutina í lagi. Þá hafa
bændur lagt til við samningaborðið
að gerð verði ítarleg heildarúttekt á
beitarþoli Íslands í samvinnu við
helstu fagaðila. Nauðsynlegt er að
kortleggja og meta beitarþol auð-
lindarinnar, rétt eins og fiskistofna
í hafinu eða orkuna í iðrum jarðar.
Um leið verði komið á sívirku rann-
sóknar-, mats- og vöktunarkerfi á
landi og áhrifum beitar. Þannig megi
meta á vísindalegan hátt hvort land
er í framför eða ekki og stýra beit
af skynsemi.
Þá er kortlagning á kolefnis-
fótspori íslenskrar sauðfjárræktar
líka innan seilingar og nýræktun á
beitarskógum í undirbúningi. Þar
er horft til jákvæðar reynslu af
landgræðsluátakinu Bændur græða
landið sem hefur gengið afskap-
lega vel í aldarfjórðung. Allt þetta
og fleira til hafa sauðfjárbændur
lagt á samningaborðið undir græn-
um formerkjum og fengið jákvæð
viðbrögð. Hvergi er gert ráð fyrir
því í þeim samningsdrögum sem nú
eru rædd að fé verði fjölgað en hins
vegar stefnt að því að auka verðmæti
sauðfjárafurða. Gengið er út frá því að
sóknarfæri sauðfjárræktar til framtíð-
ar felist í því að leggja af heilindum
áherslu á gæði, sjálfbærni og siðlega
búskaparhætti. Fyrrnefnd skýrsla
KOM rennir enn styrkari stoðum undir
þá nálgun,“ segir Svavar. /smh
Ráðherra ferðamála, Ragnheiður Elín Árnadóttir, festir upprunamerki fyrir
íslenskar sauðfjárafurðir á vegg veitingastaðarins VOX í desember sl.
„Nú er meginhluti dilkakjötsframleiðslunnar undir hatti gæðastýringar en sauðfjárbændur leggja meðal annars til að sjálfbærni í greininni verði treyst í sessi
með því að styrkja gæðastýringuna og gera að algildu viðmiði,“ segir Svavar Halldórsson, framkvæmdastjóri Landssamtaka sauðfjárbænda. Mynd / smh