Bændablaðið - 28.01.2016, Blaðsíða 45

45Bændablaðið | Fimmtudagur 28. janúar 2016
Lesendabás
Um drög að búvörusamningi
Trúarhreyfingar um heim allan
boða eingyðistrú, þú skalt ekki
aðra guði hafa. Forsætisráðherra
boðaði einnig eingyðistrú í sínu
áramótaávarpi á sinn veraldlega
máta. Kæru landsmenn, sýnið
samstöðu með mér og ég mun boða
yður mikinn fögnuð. Þið skulið
ekki aðra guði hafa. Ágreiningur
er óþarfur og af hinu illa, hvort
sem um er að ræða afturkræf-
ar, eða óafturkræfar ákvarðanir
mínar. Mitt er valdið, mátturinn
og dýrðin, samstaðan er okkur allt.
Samstaðan um mig.
Ég vona að þjóðin láti ekki
blekkjast af slíkum málflutningi.
Lýðræði byggist einmitt á líflegri
umræðu og margháttuðum ágrein-
ingi þar sem hagsmunaaðila greinir
á um flest þjóðmál. Allar skoðanir
eru þar jafn réttmætar meðan gild
rök fylgja. Gott lýðræði verður aldrei
að veruleika nema sem flestir þegnar
afli sér sem bestrar þekkingar á þjóð-
málum, komi skoðunum á framfæri
og kjósi til valda samkvæmt því.
Það sama á við um væntanlegan
búvörusamning og vonandi ætlast
samningaforustan ekki til þess að
hinn almenni bóndi verði skoðana-
laus um ágæti þeirra samningsdraga
eða hugmynda sem liggja fyrir í
mótun. Eingyðistrú í veraldlegum
efnum ríður þar vonandi ekki húsum.
Öllum atvinnugreinum er
nauðsynlegt að ákveðin festa fylgi
í stefnumótun og að rekstrarum-
hverfið kollvarpist ekki á nokkurra
ára fresti. Ákvarðanir um afgerandi
breytingar þarf að taka til langs tíma.
Allar rekstraráætlanir eru vonlausar
ef að stefnubreytingar eru verulegar
og snöggar, ekki síst í landbúnaði.
Hér verður aðeins rætt um mjólk-
urhlutann.
Greinilegt er að í nefndum hug-
myndum kemur fram dapurlegt hags-
munastríð milli þeirra sem hafa keypt
sér greiðslumark til viðbótar hinu
áunna og hinna sem hafa lítið eða
minna lagt út fyrir kvótakaupum og
með lítið áunnið greiðslumark.
Með nýrri öld, einkum til 2008,
varð mikil sókn í byggingum laus-
göngufjósa með tilheyrandi tækni-
búnaði, mjaltaþjónum og mjaltagryfj-
um. Rekstraráætlanir voru gerðar af
lærðum og leikum og lánastofnanir
lánuðu til langs tíma og hvöttu til
kvótakaupa þrátt fyrir hátt verð.
Þessir lánapakkar stækkuðu eink-
um 2008–10 vegna óðaverðbólgu.
Verðlagsbreyting frá janúar 2008 til
desember 2010 var um 27% og verð-
bólguþróun fram á mitt ár 2014 var
langt fyrir ofan afurðaverðshækkanir
til framleiðenda. Á sama tíma fóru
vextir yfir 13%!!!
Slíku hafði enginn spáð og jafnvel
þeir sem töldu sig hafa borð fyrir
báru sukku margir í illviðráðanlegt
skuldafen. Þeir sem réðu ekki við
lánin fengu margir að vísu niðurfell-
ingu skulda á forsendum viðkom-
andi banka. Þeir hins vegar sem
náðu að standa í skilum þrátt fyrir
allt hafa borið sitt á eigin herðum.
Ef að slíkt rekstrartjón hefði orðið
af völdum náttúruhamfara hefði
tapið verið greitt úr almannasjóð-
um og áfallahjálp veitt. Miðað við
hugmyndavinnu bændaforustunn-
ar er hins vegar fyrirhugað að láta
hér „kné fylgja kviði“. Gagnvart
skatti hefur verið heimilt að afskrá
greiðslumarkskostnað á fimm árum
en fáir hafa vænst til þess að lán hans
vegna yrðu greidd sem skammtíma-
lán enda raunin önnur. Hátt verð á
greiðslumarki er vissulega ekki af
hinu góða og hefur verið dýr kostur
fyrir atvinnugreinina. Hugsanlegt
væri að setja hófstillt hámarksverð,
sá er seldi réði þá kaupanda og aðilar
skrifuðu undir samninga með sam-
þykki þriðja aðila. Til þessa hafa
bændur getað selt greiðslumarkið við
búskaparlok og hætt með nokkurri
reisn. Er skynsamlegt að koma nú
aftan að mönnum og verðfella algjör-
lega fyrir þeim þá eign sem aðrir hafa
getað selt og stundum fyrir verulegt
fé. Eitt er víst, að leggja niður stjórn
á mjólkurframleiðslunni verður
þjóðinni dýr afleikur og bændum
þó dýrastur.
Með niðurfellingu greiðslumarks
á fimm árum er í fyrsta lagi engin
sanngirni sýnd en bolabrögðum
beitt ef fram nær að ganga, milljónir
króna yrðu færðar á milli einstakra
framleiðenda á ári hverju, án þess
að fyrir slíku liggi augljós né eðlileg
rök. Í öðru lagi verður mjólkurfram-
leiðslan stjórnlaus. Fjölgun mjólkur-
kúa mun aukast en ekki hratt. Hins
vegar er ljóst að okkar íslensku kýr
eru hjá meirihluta bænda illa nýttar
til afurða og reikna má með því að
þar verði breyting á með aukinni
kraftfóðrun. Það getur ekki staðist
til lengdar að helmings afurðamunur
(meðaltalsframleiða eftir hverja kú)
milli einstakra framleiðenda sé raun-
veruleiki framtíðar. Með auknum
útflutningi sem á í stríði við yfirfulla
markaði minnkar geta afurðastöðva
til að greiða nauðsynlegt verð til
bænda. Stuðningur ríkisins mun deil-
ast jafnt á útflutning sem innlenda
neyslu í óþökk neytenda. Það er því
ótrúleg skammsýni að fella niður
framleiðslustjórnun og hætta við að
láta framleiðslu og innanlandsneyslu
fylgjast sem mest að. „Svona gerir
maður ekki“ var einu sinni sagt og
á nú við frekar en oft áður.
Í hugmyndum forustunnar kemur
fram að nauðsyn þess að afnema
verðgildi greiðslumarksins sé ekki
síst til að liðka fyrir endurnýjun í
greininni. Til upprifjunar er þó rétt að
minnast þess að þegar greiðslumark-
ið var tekið upp þá lækkaði á móti
verð jarðanna sjálfra og húsakosts
þeim fylgjandi. Kaupandi og seljandi
urðu báðir að líta á fjárfestinguna
sem eina rekstrarhæfa heild. Ef
að ekki þarf lengur að greiða fyrir
greiðslumarkið mun verð jarða og
húsakosts hækka á ný af sömu ástæð-
um og ávinningur nýliðans verða lít-
ill sem enginn.
Eitt annað í þessum drögum má
telja neikvætt og hlýtur að vekja
furðu. Það er að færa stóran hluta af
ríkisstuðningi yfir á gripagreiðslur
(allt að 35%). Ræktun kúnna hefur
miðast að verulegu leyti við að auka
afkastagetu þeirra í þeirri trú að með
því væri hægt að lækka framleiðslu-
kostnað og þar með verð til neytenda.
Auknar gripagreiðslur munu draga
úr vilja manna til að auka afurðir
á hvern grip þar sem þeir fá bónus
fyrir að vannýta afurðagetuna. Hvaða
skynsemi er talin búa hér að baki,
hver eru rökin? Meðan þau koma
ekki þá vil ég endurtaka „svona gerir
maður ekki“.
10. janúar 2016,
Birkir Friðbertsson.
Birkir Friðbertsson. Mynd / HKr.
Það er borðleggjandi að Ísland
á sér enga hliðstæðu í víðri ver-
öld. Ábyrgð okkar Íslendinga er
mikil að varðveita landið sem við
höfum að láni.
Það er mikil áhætta að hleypa
útlendingum milljónum saman
meira og minna eftirlitslaust hér
inn í okkar stóra og mikla listasal
náttúrunnar. Við verðum að stýra
þeim af festu ef ekki á illa að fara.
Hver erlendur ferðamaður
greiði 5 þúsund krónur í
aðgangseyri
En það þarf mikla uppbyggingu af
ýmsu tagi um land allt ef takast á að
koma í veg fyrir stórslys. Það vita
allir. Til þess þarf fjármuni. Margt
mælir með að við innheimtum
aðgangseyri að Íslandi til að ráða
við nauðsynlegar framkvæmdir,
ásamt löggæslu- og eftirlitskostn-
aði. Í honum ætti að vera inni-
falinn björgunarskattur sem færi
til björgunar- og hjálparsveita, sem
alltaf eru á vaktinni. Fimm þús-
und krónur á hvern einasta erlenda
ferðamann sem kemur gagngert til
að njóta og skoða landið okkar er
lágmark. Þá upphæð munu allflest-
ir erlendir feðalangar greiða með
ánægju við komuna til landsins.
Þeir munu skilja að við þurfum
uppbyggingu og eftirlit. Jafnvel
munu þeir sækjast eftir því að
koma til Íslands þegar þeir vita að
allur aðbúnaður er undir kontról.
Upphæðina má svo hækka ef
þörf krefur. Innheimtan þarf að
vera eins einföld og hægt er. Til
dæmis við afhendingu farseðils.
Huga þarf sérstaklega að farþeg-
um skemmtiferðaskipa og þeim
sem ekki eru beinlínis komnir til
að ferðast um landið. Börn upp að
ákveðnum aldri í fylgd foreldra
yrðu gjaldfrjáls. Þeir sem ekki una
gjaldtökunni munu þá fara annað.
Við því er ekkert að gera. Þeir
koma bara seinna. Enda takmark-
að hvað Ísland þolir af erlendum
ferðamönnum. Þar hljóta að vera
einhver mörk.
Allir ferðamenn fái fræðslu
Við ættum að bjóða öllum ferða-
mönnum upp á hagnýta fræðslu um
landið sem þeir eru að heimsækja.
Námskeið upp á 2–3 klukkustund-
ir mætti vel halda til dæmis á
Keflavíkurflugvelli. Nóg er þar af
húsnæðinu. Þar færi fram fræðsla
um sögu landsins og ýmsar hag-
nýtar leiðbeiningar um það lagðar
á borð. Hvað sé leyfilegt og hvað
ekki. Gestir okkar yrðu ábyggilega
fegnir að fá slíkar leiðbeiningar.
Hugsanlegt er að mönnum væri
í sjálfsvald sett hvort þeir kærðu
sig um slíka fræðslu eða ekki. En
hún væri innifalin í aðgangseyrin-
um. Það þarf að skipuleggja þetta
þannig að ferðafólkið sækist eftir
fræðslunni. Þá þyrfti að hafa sams
konar fyrirkomulag á Seyðisfirði
og víðar. Viðurkenndir leiðsögu-
menn ættu að vera leiðbeinendur
ásamt ferðaskrifstofufólki með
reynslu. Fólk sem veit hvað klukk-
an slær. Við getum alveg skipulagt
þetta eins og menn ef við viljum.
Virkja þá sem kunna til verka.
Nýtt verkefni fyrir hreppstjóra
Skynsamleg löggæsla og leiðbein-
ingar eru grundvallaratriði. Vel má
skoða hvort endurreisa ætti gömlu
hreppstjóraembættin á nýjum
grunni lögreglunni til aðstoðar.
Hreppstjórarnir verði nokkurs
konar svæðisumsjónarmenn. Þeir
hefðu lögregluvald samkvæmt
erindisbréfi. Gjörkunnugir og hæfir
menn yrðu ráðnir í fullt starf eftir
auglýsingu þar um. Lögreglustjórar
eða sýslumenn yrðu yfirmenn
þeirra. Þeir þyrftu að hafa lögreglu-
stjörnu í barmi, fastan samastað og
bíl til umráða.
Fimm milljarðar króna til
ráðstöfunar á ári
Ein milljón gjaldskyldra ferða-
manna yfir árið þýðir 5 milljarða
innkomu, svo dæmi sé tekið. Vel
má leggja upp með að hrepp-
stjóraembættin yrðu 100 talsins.
Ef kostnaður við hvert hrepp-
stjóraembætti væri reiknaður
10 milljónir kr. á ári gerði það 1
milljarð króna. 500 milljónir færu
hugsanlega í fræðslukostnað og
500 milljónir til björgunarsveita.
Þá eru eftir 3 milljarðar sem færu
í uppbyggingu og rekstur innviða,
m.a. hreinlætisaðstöðu. Það skal
ítrekað að þetta eru vangaveltur
um tekjur og gjöld, sem byggja þó
á nokkuð föstum grunni.
Sómasamleg hreinlætisaðstaða
er algjör nauðsyn
Sómasamleg og myndarleg hrein-
lætisaðstaða fyrir ferðafólk er
algjör nauðsyn. Einn af hornstein-
um og innviðum ferðamennsk-
unnar. Hér er verið að tala um sal-
erni og slíkt sem bæði innlendir og
erlendir ferðamenn hefðu frjálsan
og ókeypis aðgang að í byggðum
landsins þar sem ekki eru hótel eða
veitingastaðir. Þetta ættu að vera
stöðluð og lagleg húsakynni sem
féllu vel inn í landslagið. Rekstur
þeirra yrði boðinn út. Byrja mætti
með 50 slíka staði sem hreppstjórar
hefðu yfirumsjón með.
Þurfum hvorki náttúrupassa,
gistináttagjald eða annað vesen
Munum að það liggur í mannlegu
eðli að bera virðingu fyrir því sem
eitthvað kostar. Þá er líka hægt
að gera kröfur. En þetta þarf allt
að vera einfalt og vel skiljanlegt
í framkvæmd. Með þessu móti
þurfum við hvorki náttúrupassa,
gistináttagjald eða annað vesen.
Geri EES og ESB einhverjar
athugasemdir við innheimtuna,
þá bara setjum við lög á Alþingi
um málið. Það gera löggjafarþing
samstarfsþjóða okkar í ýmsum
málum þegar þeim hentar.
Þessar tillögur eru settar fram
til umhugsunar. Þær eru innlegg
í þá umræðu sem nú fer fram hjá
þjóðinni. Vera má að sumum þyki
hér ýmislegt heimskulegt sagt. Það
er ekkert óeðlilegt við það í skyn-
samlegri umræðu.
Hallgrímur Sveinsson
Bjarni G. Einarsson
Guðmundur Ingvarsson
Til umhugsunar að vestan:
Erlendir gestir ættu að greiða sann-
gjarnan aðgangseyri að Íslandi
Rauðisandur. Mynd / HKr.
Rausnarleg gjöf til Heimilisiðnaðarsafnsins
Afkomendur Guðrúnar Jónsdóttur,
Nunnu frá Hnjúki komu færandi
hendi á Heimilisiðnaðarsafnið fyrr
í þessum mánuði, en þann 17. jan-
úar voru liðin 100 ár frá fæðingu
hennar.
Afkomendurnir gáfu safninu
100 þúsund krónur til minningar
um Guðrúnu og móður hennar,
Stefanínu Steinunni Jósefsdóttur.
Hún var fædd 1886 og lést árið
1977, en Guðrún fæddist 1916 og
lést árið 2014.
Afkomendur komu saman af
þessu tilefni og heimsóttu m.a.
Heimilisiðnaðarsafnið á Blönduósi
en þar eru varðveittir margir muni
eftir þær mæðgur.
Magnús sonur Guðrúnar afhenti
gjöfina fyrir hönd afkomendanna og
sagði Heimilisiðnaðarsafnið hafa
skipað stóran sess í hjarta hennar,
hún hefði haft yndi af því að taka
þátt í starfi þess, klæða sig í upp-
hlutinn sinn og spinna á rokkinn fyrir
sýningargesti. Það hefði gefið henni
margar góðar stundir.
Steinunn á Hnjúki var annáluð
hannyrðakona og sitthvað sem varð-
veist hefur eftir hana er hreinasta list.
Guðrún dóttir hennar var einnig mikil
hagleikskona í höndum og sérlega
flínk spunakona. Var hún ævinlega
boðin og búin að koma í safnið með
rokkinn sinn og spinna fyrir skóla-
börn og gesti. Guðrún var gjaldkeri
safnsins á fyrstu starfsárum þess
eða allt til þess tíma að mynduð var
sjálfseignarstofnun um safnið árið
1993. Hún lét sér afar annt um safnið
og lagði fram mikið og óeigingjarnt
starf í þágu þess segir í frétt á vefsíðu
Heimilisiðnaðarsafnsins.
Elín S. Sigurðardóttir, forstöðu-
maður Heimilisiðnaðarsafnsins, tók
við gjöfinni og þakkaði fyrir hönd
safnsins, einstakan rausnarskap fjöl-
skyldunnar frá Hnjúki.
Guðrún Jónsdóttir frá Hnjúki spinnur
á rokk í Heimilisiðnaðarsafninu.