Bændablaðið - 28.01.2016, Blaðsíða 39

39Bændablaðið | Fimmtudagur 28. janúar 2016
og tíndi úr rusl, moð, hey og langa
strýlubba. Fiðan þurfti að fara 11
sinnum í gegnum hæringarvél. 52
% af fiðunni nýttist í band, strý og
rusl var 48%. Í skýrslu sem fylgdi
frá Telespinn sagði að það hefði
reynst mjög erfitt að láta lyppurnar
tolla saman því hluti fiðunnar var of
stuttur. Þrátt fyrir allt var afrakstur-
inn band sem ég var býsna ánægð
með, aðallega vegna þess að þetta
var fyrsta vélspunna band af íslensk-
um geitum og ég sá að þetta var
hægt. Ég sendi band til Lesley Prior
sem er stærsti geitafiðuræktandi á
Bretlandseyjum og heldur Scottish
Cashmere Goat. Lesely hafði sam-
band við mig og sagði að bandið væri
annars flokks og alls ekki nógu gott
og að enn biði mikið starf við að
rækta stofninn vegna góðra fiðueig-
inleika og þróunar bandsins.
Breytt aðferð við kembingu
Ég fann grein á netinu eftir Carol
Spence frá Foxmoor-Farm,
Bandaríkjunum þar sem hún segir
að það eigi að hirða fiðuna frá herð-
um að lærum.
Afgangurinn sem er af eyrum,
hálsi, kviði og aftan af lærum, eru
styttri og grófari hár og ber að
hirða í sér poka og nýta til flóka-
gerðar eða einhvers annars ellegar
fleygja. Carol mælir einnig með
því að kemba síðuna aftur að lærum
fyrst og setja í sérstakan poka. Mín
reynsla er sú að ef geitin er ekki vön
kembingu þá er best að byrja á háls-
inum og þannig spekja hana.
Við kembingu vorið og sumar-
ið 2014 var ráðum Carol Spencer
fylgt nema að við byrjuðum á hálsi.
Kembdur var háls aftur að herðum
og sett í sérstaka poka og síðuhárin
hirt. Þar sem ég hef reynt að halda
utanum magnið sem við kembum af
hverri geit þá þarf að vigta fiðuna af
hverri geit áður en henni er bland-
að saman við fiðu annara geita.
Einnig hvatti ég kembingamenn til
að hreinsa fiðuna jafnóðum og henda
úr henni strýbúnt, hálmi, heyi, moði
og skít og öðru sem á ekki að vera
í fiðunni.
Síðar um veturinn 2014 hreins-
aði ég fiðuna vandlega og af gengu
1984 g sem voru óhæf til að senda
út og síðan ruglaðist hálsfiða
saman við síðu-, hupp og lærafiðu
(960 g) sem ég vildi ekki senda
út og eftir urðu 1100 g sem voru
send til Telespinn til spuna í jan-
úar 2015. Ég sendi fiðuna í pakka
með fiðu frá Sif Matthíasdóttur, for-
manni Geitfjárræktarfélagsins, og
Bettínu Wunsch varamanni. Í maí
sama ár kom pakki frá Telespinn
með afraskturinn. Í tölvupósti frá
Telespinn sögðu þær að vinnslan
hefði gengið betur núna með flokk-
uðu reyfin heldur en árið 2012.
Fiðan nýttist betur, það gekk betur
að hæra og fiðan tolldi betur saman
í lyppum. Að þessu sinni fór fiðan
6 sinnum í gegnum hæringarvél og
nýtingin varð 68% í band en 32%
strý og rusl.
Þyngd fiðu af geit
Ég hef reynt að halda utan um magn-
ið af því sem er kembt af geitunum
á Háafelli frá árinu 2011. Ég hef
sjaldan náð að ná allri fiðunni af
geitunum þar sem ég kom aðeins við
nokkrum sinnum að sumri á Háafelli
til að kemba og var fiðan ekki alltaf í
hámarks leysingum þegar ég var þar.
2011 og 2012 vigtaði ég aðeins
heildarmagn fiðu af hverri geit.
Árið 2013 kembdi ég ekki því ég
var erlendis. Árin 2014 og 2015
vigtaði ég eftir breyttum aðferðum
við kembinguna þ.e. háls sérstak-
lega og síða, huppur og læri saman.
Í töflunni kemur fram fjöldi kembdra
geita, magn af hálsi annars vegar
og síðu, huppi og læri hins vegar.
Meðaltal af geitunum og magn
sem var sent til spunaverksmiðju í
Noregi og magn bands sem að fékkst
úr spunanum. Góð geit á að geta
gefið af sér 150–250 g af fiðu og þar
af gengur sú fiða, sem ekki hentar
til spuna af hálsi, aftan af lærum,
kleprar og annað, um 30%.
Að nýta fiðu af íslenskum geitum
er möguleiki fyrir þá sem vilja búa
með geitur. Það þarf að vera með
námskeið fyrir geitabændur hvernig
á að kemba geitur og hvernig á að
meðhöndla og hreinsa rusl úr fiðunni
áður en hún er sett í poka og send til
vinnslu. Einnig þarf að hvetja menn
til að vigta afurðina til að safna í
gagnabanka um geitastofninn okkar.
Þegar litið er á tölur virðist þetta ekki
vera mikið magn sem að verður eftir
til spuna. En það verður að muna að
band úr íslenskri geitafiðu er verð-
meira en ullband af kind. Ég get því
miður ekki nefnt aðrar tölur en þær
að það kostaði mig kr. 7100 kr / 100
g að láta framleiða bandið og er allur
kostnaður innifalinn í þeirri summu
s.s. spuni, póstur, aðflutningsgjöld
o.s.frv. Á meðan ekki eru til vélar
á Íslandi til að vinna fiðuna þarf að
senda hana til útlanda.
Æskilegur fínleiki háranna hjá
íslensku geitinni er til staðar en þegar
að því kemur, þá verður farið að velja
einstaklinga til ræktunar með fiðu
ekki styttri en 40 mm og mikla fiðu.
Bændur munu geta sent fiðusýni til
hárarannsóknastofa til greiningar til
að fylgjast með fínleika fiðunnar.
Leiðbeina þarf hvernig á að mæla
lengd háranna, sem hver getur gert
sjálfur, og síðast en ekki síst hvaðan
sýnin eru tekin af geitinni.
Strýið þarf ekki að flokkast sem
rusl heldur er hægt að vinna úr því
líka. Sjálf hef ég spunnið gróft band
á halasnældu úr því og notað í mynd-
listarverk. Fluguhnýtingarmenn nota
strý af geitum en það er ekki í miklu
magni. Hálsfiðan er líka nothæf þó
hún sé styttri en hin, hana er hægt
að láta hæra sér og nota í handspuna
eða þæfingu. Flóki úr geitafiðu er
undurmjúkur.
Þessi rannsókn á nýtingu geita-
fiðu á Íslandi er frumrannsókn en
vafalaust verður unnið meira í þess-
um málaflokki.
Anna María Geirsdóttir.
Heimildir
Carol Spencer of „Foxmore Farm“.
Hand combing and hand de-hairing
your own cashmere fibre. http://www.
foxmoorfarm.com/Dehairing%20
article.pdf (skoðað 2015-12-01)
Prior, Lesley. Bowmont cashmere
goats. http://www.bowmontuk.
com/?page_id=279 (skoðað 2015-
12-01)
Mynd / Anna María Geirsdóttir.
Mynd / Anna María Geirsdóttir.
Mynd / Anna María Geirsdóttir.
Mynd / Anna María Geirsdóttir.
Lesendabás
Í allri umræðu um nýja búvöru-
samninga vantar aðeins á sýn,
á hvaða stefnu við ætlum að
marka til framtíðar. Ekkert
er eins mikilvægt og að halda
skýrri sýn á hvað sameinar, í
umræðu um landbúnað. Hvort
sem við nefnum hagsmuni
bænda eða hagsmuni neytenda.
Ef ekki er samhljómur þarna á
milli „fer ekki saman hljóð og
mynd“.
Mér sýnist bændur vera á kafi í
umræðu um kerfi og kvóta og ekki
kvóta – stéttin er klofin í þeirri
umræðu. Háværu sérfræðingarnir,
sem eru hreinlega á móti búvöru-
samningum og því að mörkuð sé
stefna, benda ekki á aðrar lausnir
en breytingar sem leiða til þess
að innflutt matvara verður helst í
boði, kjöt framleitt með ómældu
magni sýklalyfja eða enn vafasam-
ari hætti.
Fjárfestum í betri landbúnaði
En saman eigum við öll – í það
minnsta ennþá – hreina búvöru,
sérstæðan norðurslóðabúskap.
Tölum meira um gæði, um land-
bætur, um hreinleika og ábyrga
búskaparhætti. Um fjölskyldubú
og vel byggðar sveitir sem við
getum verið stolt af. Stefnum að
því að auka vöruval, fjölbreytni,
betri tengsl bænda og neytenda.
Þróun samstarf við verslun og
vinnslu sem leggur stolt sitt undir
við að bjóða heilnæma búvöru
með aðlaðandi framsetningu.
Framsetning á búvöru í matvöru-
verslun hefur varla tekið nokkrum
framförum í 20 ár. Eflum vöru-
úrval og vinnum með vinnslu,
verslun og neytendum að ábyrgari
nýtingu – stoppum sóun. Sókn á
grunni gæða – ræktun búfjár og
velferð þess. Við eigum að fjár-
festa í slíkum landbúnaði.
Við byggjum á traustum grunni
Heimurinn er að breytast – eyðum
ekki meiri tíma í minnimáttar-
kennd um að landbúnaður sé
annar og meiri í öðrum löndum.
Ekki meiri einhliða samanburð við
danskan landbúnað. Við höfum
mikil gæði sem aðrir hafa glatað.
Tökum djarfa sókn með nýjum
samningum. Gleymum ekki að
það voru bændur og stjórnvöld
sem mörkuðu stefnu 1985 um
að leyfa ekki sýklalyfjablöndun
í fóður. Sem hefur skilað okkur
eftirsóknarverðum árangri. Fyrir
um 50 árum var tekin meðvituð
ákvörðun um að leyfa ekki horm-
óna eða önnur vaxtahvetjandi
inngrip til að auka „hagkvæmni“
búvöruframleiðslunnar á Íslandi
– húrra fyrir því. Stefna sem ekki
þótti sjálfsögð né skynsamleg. Nú
er tímabært að marka stefnu um
hvort íslenskur landbúnaður á að
notast við erfðabreytt hráefni.
Framlag landbúnaðar til
annarra verkefna
Nú eigum við að taka enn djarfari
ákvarðanir. Hvert getur framlag
landbúnaðar verið til betri ferða-
þjónustu?
Hvert getur framlag landbún-
aðar verið til loftslagsmála? Til
bættrar lýðheilsu?
Árið 2016 gerum við ekki bara
búvörusamning – við gerum fjár-
festingarsamning í framtíðarland-
búnaði – íslenskum landbúnaði.
Ekki samning um kollsteypu og
framleiðsluspennu – heldur um
hvað hægt er að gera betur og
nýta betur það sem við eigum og
kunnum best. Okkur eru allir vegir
færir.
Haraldur Benediktsson
alþingismaður
Fer hljóð og mynd saman?