Bændablaðið - 28.01.2016, Blaðsíða 21

21Bændablaðið | Fimmtudagur 28. janúar 2016
tunnu eða
neðar. Þegar
verðið yrði
komið niður
fyrir 30
dollara væri
16 dollara
markið ekki
langt undan.
Olían fór svo
niður fyrir 30
dollara markið
mánudaginn 18. janúar.
Áöxtunarkrafan út úr
myndinni
Roberts sagði að þessi kokteill sem
nú væri í gangi væri skelfilegur.
Fjárfestar ættu ekki lengur að hugsa
um að ná ávöxtun á fé sitt, heldur
sé spurningin miklu frekar hvort
þeir fái fé sitt yfir höfuð til baka.
Hinn konunglegi Skotlandsbanki
ber saman stöðuna fyrir hrunið
2008 og að staðan nú sé svipuð og
þegar Lehman Brothers-bankinn
féll og síðasta efnahagskreppa
hófst. Bankinn segir að verðbréf á
Vesturlöndum muni falla á þessu ári
um 20%, olíuverð falla niður í 16
dollara á tunnu og að björgunarað-
gerðir í Kína muni ekki bera árangur.
Á vefsíðu MarketWatch á mánu-
dag í síðustu viku var greint frá því
að olíuverð héldi áfram að lækka
og var bandarísk olía komin niður
í 29 dollara á tunnu og
norðursjávarolían á Brent
markaði fór í 28 dollara um
tíma. Allar verðbéfavísitöl-
ur heimsins sýndu þá lækk-
anir á vefnum, en sýnu
mest í Bandaríkjunum og
Asíu. Þá lækkaði evran í
verðgildi á meðan aðrir
gjaldmiðlar stóðu nánast
í stað eða sýndu örlitla
hækkun.
Hættumerki í Kína
og verslunum lokað í
Bandaríkjunum
Vefrit wsws.org (World
Socialist Web Site), segir
að verðlækkanir á olíumörkuðum og
hökt í efnahagsvél Kína veki nú mik-
inn ótta um að nýtt efnahagsrun sé
í uppsiglingu. Hagvöxtur í Kína sé
nú líklega sá minnsti í 25 ár. Þá hafi
bandaríska verslunarkeðjan Walmart
tilkynnt föstudaginn 15. janúar að
lokað yrði 154 af 296 verslunum
fyrirtækisins og 16 þúsund manns
yrði sagt upp. Kemur sú tilkynning í
kjölfar yfirlýsinga Macy‘s og Sears-
Kmart um lokanir fjölda verslana.
Þá hefur BP olíufyrirtækið verið að
draga saman seglin eins og fleiri
olíufyrirtæki, enda hefur olíuverðið
fallið um 20% það sem af er ári til
viðbótar gríðarlegum lækkunum á
síðasta ári. Var olíutunnan komin
niður í 30 dollara sem er versta
staða á alþjóðlegum olíumarkaði
síðan 2008.
Fram kemur að Standard & Poors
500 vísitalan (S&P 500) hafði þá
þegar fallið um ríflega 8% það sem
af er ári og Nasdaq um meira en
10%. Á fyrstu tveim vikum ársins
hefur kínverska verðbréfavísitalan
fallið um 20% og verðbréfamarkað-
ur heimsins hefur tapað 5,7 billjón-
um dollara (5.700.000.000.000).
Svipaðar fregnir voru í breska
blaðinu The Guardian. Á vefsíðu
Invetopedia kom fram að sex
atriði bentu nú til efnahagslægðar
á heimsvísu á þessu ári. Tölur úr
efnahagskerfinu sýndu nú svipuð
einkenni og fyrir hrunið 2008.
Spáir 75% verðfalli hlutabréfa í
Bandaríkjunum
Flestir fjölmiðlar heims hafa að
undanförnu fjallað um yfirvofandi
efnahagskreppu. Í vefútgáfu Fortune
þann 13. janúar síðastliðinn er grein
eftir Chris Matthews um stöðuna.
Hann segir að það þurfi ekki að
leggja hart við hlustir til að átta sig
á óróleikanum á fjármálamörkuð-
um í Wall
S t r e e t ,
London
eða París
þessa dag-
ana. Verðfall á
olíu gefi þar líka
sterkar vísbendingar.
Vísar hann m.a. í Albert Edwards,
stefnumörkunarstjóra hjá franska
bankanum Société Générale. Hann
segir að veröldin stefni hraðbyri inn
í efnahagshrun og verðbréfamarkað-
urinn fylgi þar með. Spáir Edwards
því að verðbréfamarkaðurinn í
Bandaríkjunum muni falla um allt
að 75%. Það er verri niðurstaða en
í efnahagshruninu 2008 þegar mesta
hrunið var 62%.
„Blekkingin um velmegun mun
splundrast um leið og efnahagsbólan
springur,“ segir Edwards.
Getur markað upphafið að
endalokum að myntbandalagi
evrunnar
Víðar er vísað til orða Edwards, m.a.
þeirra sem hann sagði á fjárfestinga-
ráðstefnu í London fyrir skömmu.
Þar sagði hann m.a.:
Efnahagslíf heimsins er að stefna
inn í kreppu og hrun eins og 2008–
2009 sem getur orðið mjög ljótt og
markað upphafið að endalokum
evrusvæðisins.
Þróunin í efnahagslífi heimsins
mun leiða Bandaríkin inn í niður-
skrið. Efnahagskreppan mun lifna
við á ný. Hún mun verða á allan hátt
eins slæm og 2008 til 2009 og verður
sannarlega mjög ljót.
Ef efnahagslíf heimsins fer inn í
niðurkeyrslu, þá munu tjöldin falla
á evrusvæðinu.
Sami Edwards hefur reyndar áður
komið með svartsýnar efnahagsspár
sem ekki hafa enn ræst. Árið 2010
spáði hann hruni S&P 500 vísi-
tölunnar, sem síðan hefur hækkað um
meira
e n
8 0 % ,
þó að vísu
hafi komið
nokkurt bakslag
að undanförnu.
Óvarlegt er þó að
afskrifa varnað-
arorð Edwards,
sérstaklega
ef haft er í
huga að örfá-
ir menn höfðu
uppi svipað-
ar viðvaran-
ir tveim til
þrem árum
fyrir koll-
steypuna 2008, án þess
að á þá væri hlustað. Þess í stað
brást markaðurinn og bankarnir
við með blekkingaleik og ótrúlegri
framleiðslu á fjármálavafningum
sem seldir voru á morðfjár. Þeir voru
einnig metnir sem hágæðavara af
matsfyrirtækjum alveg fram í and-
látið, þótt þeir væru í raun verðlausir.
Það hriktir í kínverska
efnahagsundrinu
Myndin sem Albert Edwards dreg-
ur upp er vissulega máluð í mjög
dökkum litum, en er hún svo fráleit?
Margir hafa bent á að sá ofur-
vöxtur sem verið hefur í efnahagslíf-
inu í Kína með gríðarlegum
hagvexti fengi ekki stað-
ist til lengdar. Verðmæti
kínverska gjaldmiðilsins
Yuan er að mati Edwards
verulega ofmetið, þrátt
fyrir miklar gengisfell-
ingar að undanförnu.
Gengisfellingarnar hafa
gert það að verkum að ríkir
Kínverjar hafa verið að
leggja á flótta með sitt fjár-
magn úr landinu, sem gerir
ekkert en að auka á vanda
kínverska efnahagskerf-
isins. Það sem meira er,
hökt í efnahagsmaskínu
heimsins hefur gert það að
verkum að eftirspurn eftir
vörum sem framleiddar eru í Kína
hefur verið langt undir væntingum.
Þessu hafa kínverskir framleiðendur
svarað með því að lækka verð sem
Edwards segir að leiði til verðhjöðn-
unar á heimsvísu. Vestrænir keppi-
nautar geti ekki staðist slíkt og gefist
hreinlega upp.
Þótt innflutningur á vörum til
Bandaríkjanna sé hlutfallslega
aðeins brot af bandaríska efna-
hagskerfinu, þá muni erfiðleikar þar-
lendra framleiðenda hafa keðjuverk-
andi áhrif út í þjónustuiðnaðinn. Það
muni síðan óhjákvæmilega leiða til
frekari samdráttar með tilheyrandi
róttækum aðgerðum seðlabanka til
að berjast gegn verðlækkunum og
neikvæðum hagvexti. Þar sé hins
vegar við þann vanda að glíma að
vextir séu þegar svo lágir að ekki
verður lægra farið og vegna gríðar-
legrar skuldabréfaútgáfu til að leið-
rétta síðustu kreppu, sé hreinlega
ekki innistæða í ríkissjóði fyrir frek-
ari aðgerðum. Niðurstaðan verður
að mati Edwards sú að S&P 500
verðbréfavísitalan muni hrapa um
75%, eða úr 2.100 stigum, sem hún
náði í fyrrasumar, niður í 550 stig.
Fyrir hvern tala
greiningardeildirnar?
Greinarhöfundurinn í Fortune,
Chris Matthews, veltir því fyrir sér
að hugsanlega geti Edwards haft
rétt fyrir sér. Ef svo er þá hljóti
greiningardeildir sem fjárfestar
treysti á að vera að bregðast hast-
arlega. Þá séu þeir fyrst og fremst
að ganga erinda bankanna. Vísar
Matthews í stjörnuhagfræðinginn
Carl Weinberg sem sagði í pósti til
viðskiptavina sinna nýverið að 40%
verðlækkun á olíu á einu ári þyrfti
alls ekki að hafa í för með sér svo
slæm tíðindi.
Christopher Balding hjá fjár-
málavef Bloomberg heldur líka enn
í vonina og segir að Kína sé ekki á
leið inn í fjármálakreppu. Vandinn
sé ofmetinn. Hann viðurkennir þó að
of mikil skuldsetning einkageirans
gefi almennt vísbendingar um að
viðkomandi fjármálakerfi kunni að
vera stefnt í voða. Skuldastaðan í
Japan sé hins vegar mun verri, en
samt óttist menn ekki hrun þar í
landi.
„Það þarf engan stærðfræði-
sérfræðing til að finna út hvað er
að gerast“
Salvatore Babonese, sérfræðing-
ur í efnahagskerfum heimsins, skrif-
ar grein á fréttavef Aljazeera og er
algjörlega á öndverðri skoðun við
sérfræðinginn hjá Bloomberg. Hann
segir að þegar sé búið að skrúfa
væntingar um 7,5% efnahagsvöxt
í Kína niður í 6,5%. Efnahagskerfi
Kína sé komið upp að hlið þeirra
stærstu á Vesturlöndum. Þegar
slíkt hafi gerst með Japan, Taívan
og Suður-Kóreu hafi hægst á drif-
kraftinum í þeim löndum. Þetta sé
nú að gerast í Kína auk þess sem
kínverska þjóðin sé að eldast sem
dragi úr hagvaxtaraukningunni.
„Það þarf engan sérfræðing
í stærðfræði til að finna út að ef
skuldbindingar þjóðarinnar vaxa í
tveggja stafa tölu á sama tíma og
efnahagsvöxturinn er í eins stafs
tölu, þá hlýtur eitthvað að láta
undan,“ segir Salvatore Babonese.
Zero Hedge segir skuldasöfnun í
Kína ávísun á erfiðleika
Auknar lántökur og hröð skuldsetn-
ing í einkageiranum er oft notuð sem
vísbending um að hörð lending sé
fram undan. Fjallað var um slíkt á
vefsíðu Zero Hedge í byrjun árs.
Þar er vísað til gagna bankans
International Settelments (BIS). Út
frá þeim er áætlað að þegar vöxtur
einkageirans í skuldsetningum í ein-
hverju ríki fer yfir 40% af vergri
landsframleiðslu (gross domestic
production −-GDP) á fjögurra ára
tímabili, þá séu yfir 90% líkur á að
það leiði til efnahagserfiðleika.
Bent er á að vöxtur skuldsetn-
ingar einkageirans í Kína sem hlut-
falli af GDP hafi verið 75% á milli
áranna 2009 til 2014. Aðeins Hong
Kong, sem nú er hluti af Kína, var
með hærra hlutfall, en líklegt er að
hluti þeirrar skuldaaukninga hafi
einnig verið vegna fyrirtækja innan
Kína. Þá hafi aukningin á fjögurra
ára tímabili frá 2009 til 2012 numið
um 49%, eða yfir hættumörkum.
Vísað er til þess að Kína hafi
verið að upplifa alla þætti óstöð-
ugleika í efnahagslífinu frá því
markaðurinn þar opnaðist á áttunda
áratug síðustu aldar. Þar líkt og á
Íslandi fór bankakerfið gjörsamlega
fram úr sér og jókst umfang þess
mjög hratt. Þurfti kínverska ríkið
að afskrifa sem svaraði um 20% af
vergum þjóðartekjum vegna verð-
lausra skuldabréfa sem gefin voru út
í bankakerfinu á milli áranna 1995
til 2005. Þennan vanda var ekki
hægt að takast á við nema með geng-
isfellingu (sem er ekkert annað en
tilfærsla verðmæta frá almenningi)
og auknum útflutningi. Þar hafa
Kínverjar heldur betur náð árangri,
en takmörk eru samt fyrir öllu. Meta
sérfræðingar Zero Hedge það svo að
áhættan á hruni lánamarkaðarins í
Kína sé nú veruleg. Þeir telja að sú
góða mynd sem sýnd hafi verið af
stöðunni í Kína á liðnum árum og
þá staðreynd að kerfið hafi enn ekki
fallið þrátt fyrir mikla skuldsetn-
ingu, sé byggð á ákveðnum blekk-
ingum. Fjárfestar hafi til þessa treyst
á að kínversk stjórnvöld styðji við
kerfið af festu, tryggi hagvöxt og
muni passa upp á að t.d. fasteigna-
markaðurinn haldi. Nú séu loks að
vakna efasemdir um að stjórnvöld í
Kína ráði við dæmið. Vextinum hafi
einfaldlega verið haldið uppi með
aukinni skuldasöfnun. Vandamálin
muni að öllum líkindum fara að hafa
áhrif á yfirborðið á árinu 2016.
„Við spáum að HSCEI vísitalan
muni falla um 7% til ársloka 2016,“
segja greinarhöfundar Zero Hedge.
Vert er að vekja athygli á því
að það er ekki síst inn á þenn-
an yfirspennta markað sem nýr
Innviðafjárfestingabanki Asíu
(IMFB) mun stefna og þá hugsan-
lega með áhættuhlutafé íslenska rík-
isins innanborðs. Vonandi fer þetta
þó betur en margir sérfræðingar eru
að spá.
Vefrit wsws.org (World Socialist
Web Site), segir að verðlækkanir á
olíumörkuðum og hökt í efnahags-
vél Kína veki nú mikinn ótta um að
nýtt efnahagshrun sé í uppsiglingu.
Hagvöxtur í Kína sé nú líklega sá
minnsti í 25 ár.