Bændablaðið - 07.09.2017, Blaðsíða 18

18 Bændablaðið | Fimmtudagur 7. september 2017
Hekla Hermundsdóttir hefur verið
að geta sér gott orð fyrir þjálfunar-
meðferðir á hestum. „Hestahvísl
hljómar eins og töfrar en það er í
raun leið til að opna nýjar vídd-
ir. Þetta er hugarfar sem byggist
upp á því að nálgast hesta með
það í huga hvernig hestar sjá og
skynja heiminn, skilning um þarf-
ir hestsins, hvernig hann lærir og
sál hans. Markmiðið er að mynda
samband á milli manns og hests af
frjálsum vilja,“ segir Hekla, sem
náði ótrúlegum árangri með hest
sem átti að senda í sláturhús.
Hekla býr í Austurríki en kemur
reglulega hingað til lands og heldur
námskeið og sýnikennslu þar sem
tekist er á við vandamál sem geta
komið upp í tamningar- og þjálf-
unarferli hests, svo sem styggð,
ósjálfstæði eða yfirgangur.
„Ég vinn að mestu leyti með
neikvæðri styrkingu (e. Negative
reinforcement) þar sem áreiti eða
þrýstingur er tekinn af um leið og
hesturinn svarar rétt. Þegar áreitið
hverfur lærir hesturinn að hann brást
rétt við og mun þá sýna sömu hegð-
un oftar. Þetta er aðferð sem hestar
nota hvor við annan. Fólk á það til
að rugla saman neikvæðri styrkingu
og refsingu. Mér finnst alltaf best
að útskýra muninn þannig að með
neikvæðri styrkingu geri ég ranga
hegðun erfiðari fyrir hestinn og um
leið og hann sýnir rétta svörun tek
ég allt áreitið af. Með refsingu, aftur
á móti, ögra ég þangað til hestur-
inn sýnir merki um undirgefni. En
með refsingu missi ég allt vald á
tilfinningum mínum og sambandinu.
Traustið og virðingin frá hestinum
er horfið,“ segir Hekla sem segir
að neikvæð styrking sé aðeins eitt
dæmi um aðferðir sem beittar eru
með hestahvísli.
„Ég byrja á því að byggja upp
samskipti frá jörðu og undirbý
þannig ábendingarnar sem ég nota
síðar í hnakknum. Um leið reyni
ég að komast sem næst tungumáli
hestsins, þ.e.a.s. með líkamstjáningu.
Til þess að fá hestinn næman nota
ég fjögur stig í þjálfuninni. Fyrst gef
ég honum til kynna að ég vilji, sem
dæmi, að hann fari á stökk með sem
minnstu ábendingu t.d. að benda upp
með fingri. Ef sú ábending heppnast
ekki er stigið hækkað og ég spyr
hestinn næst með aðeins meira
áreiti eins og léttri ábendingu á
hringtaumstraumnum. Ef hann
svarar því ekki hækka ég áreitið
enn meira. Næst væri það t.d. að
lyfta písknum upp og sveifla honum.
Stig fjögur er síðasta stigið og þarf
að vera það skýrt að hesturinn
svarar. Ég annaðhvort geng í átt að
hestinum og slæ písknum á jörðina
fyrir aftan hestinn eða læt pískinn
snerta hann. Ég er alltaf sanngjörn
og leyfi hestinum að reyna að svara
rétt við fyrstu ábendingu og vil helst
aldrei þurfa að nota fjórða stig. Ef
þetta er rétt framkvæmt, nægir
það fyrir flesta hesta að fara einu
sinni fjórða stig til þess að fá réttu
svörun.“
Að fá hest til að treysta
Aðferðina, sem á ensku nefnist
Natural Horsemanship, á rætur
sínar að rekja til Ameríku á fyrri
hluta 20. aldar, hjá bræðrunum
Bill og Tom Dorrance. Nemendur
þeirra hafa haldið aðferðinni á lofti
og nefnir Hekla í því samhengi
hestahvíslarana Ray Hunt, Buck
Brannaman og Pat Parelli en það var
sú síðastnefnda sem kynnti Heklu
fyrir hestahvísli árið 2011.
„Aðferðirnar hafa ekki fest rætur
á Íslandi. Ég held að það sé vegna
þess að íslenski hesturinn hefur lengi
haft allt annað gildi hér á landi en
hesturinn á meginlandinu. Hann var
vinnudýr, ekki gæludýr sem fólk átti
sér til skemmtunar. En tímarnir hafa
löngu breyst og sífellt fleiri atvinnu-
og frístundaknapar reyna að þjálfa
hestinn sinn á sem heilbrigðastan
hátt og knapar sjá hestinn sem góðan
vin.“
Hún segir hestahvísl virka afar
vel á íslenska hestinn. „Það sem
gerir íslenska hestinn öðruvísi er að
hann minnir mig á Mustang hestinn
í Ameríku, sem er alinn upp í stór-
um villtum hestahögum með lág-
marks umgengni frá mannfólkinu.
Það gerir suma hluti auðveldari, en
upp koma önnur vandamál í stað-
inn sem getur hægt á tamningunni.
Andstæðan er hestur sem er alinn
upp í bakgarði og hefur ekki lært
neinar reglur. Nálgun þessara hesta
er þverólík. Bakgarðshesturinn
hefur ekki kynnst neinni virðingu
gagnvart manninum og er mjög yfir-
gangssamur og heimtugur. Það er
ekki nauðsynlegt að sannfæra þessa
hesta að maðurinn er ekki rándýr.
Hann veit hins vegar vel að hann er
sterkari en þú. Þannig þarf þjálfar-
inn strax að vernda sitt svæði. Það
getur reynst erfitt því að oftast svara
hrossin með því að sýna mótþróa
og ógna jafnvel þjálfaranum. Aftur
á móti er hann uppalinn í umhverfi
þar sem lítið getur fælt hann því
að hann hefur daglegt áreiti frá
umferðinni, leikandi börnum, hjól-
um, verkfærum og öðrum dýrum.
Þegar við höfum fengið virðingu frá
þessari hestgerð er hægt að treysta
þeim 110%. Munurinn á íslenska
hestinum heima og íslenskum og/
eða öðrum hestakynum erlendis
liggur í því að hesturinn ber virðingu
gagnvart manninum. En hún er oft
of mikil hér á landi og myndi falla
undir hræðslu og ótta. Því þarf að
gera miklar traustsæfingar og sann-
færa hestinn um að hann sé ekki á
matseðlinum. Þessi vinna getur tekið
nokkra mánuði og jafnvel nokkur
ár,“ segir Hekla og nefnir eitt nær-
tækt dæmi um hestinn Hlífar.
Sagan af Hlífari
„Það sem ég fékk í hendur var
hestur sem hafði verið kúgaður
niður. Hlífar sýndi bæði slægð og
fast munstur við ákveðin áreiti, sem
gefur til kynna að hann hefur farið
í gegnum síendurtekið líkamlegt
ofbeldi,“ segir Hekla, sem fékk
Hlífar upp í hendurnar eftir að búið
var að dæma hann ómeðhöndlan-
legan og mannýgan. Honum átti í
reynd að slátra þegar Hekla tók við
honum.
„Ef hurðir skellast hratt, ef píski
er smellt, eða ef hestar skynja
skyndilega hreyfingu er eðlisvið-
brögð þeirra að rífa snöggt upp
hausinn til að koma adrenalíni í
líkamann og vera tilbúinn að flýja.
Hlífar hafði hins vegar myndað það
hegðunarmynstur að setja hausinn
niður í gólf og hrista hann í takt við
hljóðið og berja í áttina með fram-
löppunum. Það sýndi mér að ekki
var farið vel með hann í fortíðinni og
það tók mikið á sjálfsagann að fela
tilfinningarnar til fyrrverandi tamn-
ingamanna og reyna að hjálpa þess-
um hesti á rétta braut,“ segir Hekla,
sem lagði í langt þjálfunarferðalag
með Hlífar.
„Fyrsti einn og hálfi mánuðurinn
fór algjörlega í að vinna traust hans
upp á nýtt. Honum var komið fyrir í
stóru gerði þar sem hann fékk vatn og
mat að vild, en með einni undantekn-
ingu. Ég var alltaf viðstödd. Langar
sumarnætur fóru í það að fá hann
til þess að drekka úr fötu sem var í
höndunum á mér og borða heyið sitt.
Ég greindi framför á hverjum degi
og hann fór smám saman að treysta
mér. Þegar ég gat gengið til hans,
klappað og mýlt hann var kominn
tími á að koma honum í hesthúsið í
daglegar traustsæfingar sem reyndi
mikið á andlegu hliðina hans og
mig, því þeim fylgdi endalausar
endurtekningar á sömu hlutum. Ég
veit ekki hver eða hvað gaf mér
þessa þolinmæði en ég held að trú
á aðferðafræðina hafi með það að
gera,“ segir Hekla, en í dag er Hlífar
þægur reiðhestur.
„Hestahvísl hefur gefið mér og
hestunum sem ég hef kynnst betra
sjálfsöryggi, en aðallega hefur þessi
aðferðafræði og lífsstíll orðið til
þess að ég ber enn meiri virðingu
gagnvart þessum yndislegu skepn-
um. Það er ótrúleg tilfinning þegar
það myndast alvöru samband milli
knapa og hests, þegar samtal hefst
og hesturinn svarar alltaf jákvætt
og af frjálsum vilja. Það er æðislegt
þegar maður fer að sjá hvað hestarnir
sjá, finna hvað hestarnir finna og
þegar maður fer að hlusta meira, því
í rauninni eru þeir að segja okkur
ansi mikið,“ segir hestahvíslarinn
Hekla Hermundsdóttir.
Hekla Hermundsdóttir beitir hestahvísli á vandræðahross með ótrúlegum árangri:
Bætir samskipti manns og hests
HROSS&HESTAMENNSKA
Guðrún Hulda Pálsdóttir
ghp@bondi.is
Hekla giftist manni sínum, Josef Hattenberger, þann 20. maí og spiluðu hestar að sjálfsögðu stóra rullu í athöfninni. Hjónin búa í Austurríki þar sem þau reka þjálfunarmeð-
ferðarfyrirtæki fyrir hesta og knapa. Mynd / Bettina Nieldermayr
Mikil umbreyting hefur orðið á Hlífari síðan Hekla tók við honum.
Hér eru þau við sýnikennslu. Mynd / HH
Hekla ásamt hryssunni Villi-
mey frá Varmadal á góðum
sumardegi. Mynd / Mona Kensik