Bændablaðið - 07.09.2017, Blaðsíða 24

24 Bændablaðið | Fimmtudagur 7. september 2017
Umhverfisáhrif búfjárframleiðslu:
Sótspor búfjárstofna og búfjárafurða eftir heimsálfum
FAO, Matvæla- og landbúnaðar-
stofnun Sameinuðu þjóðanna,
hefur tekið saman yfirlit um
búfjárrækt og búfjárafurðir í
heiminum og losun gróðurhúsa-
lofttegunda eða sótspor af þeirra
völdum. Talið er að draga megi
úr losun gróðurhúsalofttegunda
af völdum búfjárræktar um 30%
með betri ræktunar- og fram-
leiðsluaðferðum.
Þegar framleiðsla búfjárafurða
er umreiknuð í próteingildi er
mögulegt að bera saman fram-
leiðslumagn milli tegunda og
afurða. Sé slíkt gert er framleiðsla
búfjár mest í Austur- og Suðaustur-
Asíu um 14 milljón tonn af próteini
á ári. Í Austur- og Suðaustur-Asíu
er langmest ræktað af dýrum
með einfaldan maga, svínum og
hænsnum, en ekki jórturdýrum. Í
Vestur-Evrópu, Norður- Ameríku,
latnesku Ameríku og eyjum í
Karíbahafinu er reiknuð prótein-
framleiðsla á hverju svæði fyrir sig
milli 9 og 9,5 milljón tonn.
Munurinn á próteinframleiðslu
á þessum svæðum og í Austur- og
Suðaustur-Asíu er að í latnesku-
og Norður-Ameríku er mest alið
af kjúklingum og nautgripum en
í Mið- og Suður-Evrópu byggir
próteinframleiðslan að mestu á
nautgripum til kjötframleiðslu og
mjólkurkúm.
Sé litið til annarra heimshluta
er próteinframleiðsla í Suður-Asíu
um 4 milljón tonn á ári. Í Mið-
Austurlöndum, Norður-Afríku,
Afríku sunnan Sahara, Austur-
Evrópu, Eyjaálfunni og Rússlandi
er próteinframleiðslan milli 1,5 og
3 milljón tonn á ári.
Fóðurnotkun búfjár
Áætluð fóðurnotkun búfjár í
heiminum er 6 milljarðar tonna af
þurrefni og þar af er einn þriðji
af kornframleiðslu heimsins. Um
86% af fóðri búfjár er hráefni sem
í dag er ekki nýtt til manneldis. Af
ræktuðu landi í heiminum er mest
notað til að rækta soja og um 4% af
uppskerunni er notuð í búfjárfóður.
Fóður jórturdýra er ríflega 57%
gras og lauf en búfé með einfald-
an maga, svín og hænsni, éta um
72% af öllu korni sem nýtt er sem
búfjárfóður.

Losun búfjár í
koltvísýringsígildum
Búfjárrækt er viðamikill þáttur
þegar kemur að losun gróðurhúsa-
lofttegunda af mannavöldum. Alls
er losun koltvísýringsígildis vegna
búfjár áætluð tæp 8,5 milljarðar
tonna. Þar af er um helmingur-
inn metan og koltvísýringur og
nituroxíð 25% hvort efnasamband.
Losun gróðurhúsalofttegunda
eftir búfjártegundum
Ræktun á nautgripum til kjöt- og
mjólkurframleiðslu á langstærstan
þátt í losun gróðurhúsalofttegunda
í búfjárrækt í heiminum. Áætluð
losun nautgripa er ríflega 5 millj-
arðar tonna í koltvísýringsígildum,
eða rúm 65% af árlegri losun allra
gróðurhúsalofttegunda í búfjárrækt
í heiminum.
Losun svína, kjúklinga, buffalóa
og minni jórturdýra eins og sauð-
fjár og geita er milli 7 og 11% af
heildarlosuninni.

Losun gróðurhúsalofttegunda
vegna afurða
Nautakjöt og mjólk eru þær
landbúnaðarafurðir sem valda
mestri losun gróðurhúsalofttegunda
í heiminum vegna afurða,
eða 3 og 1,6 milljarða tonna
koltvísýringsígilda á ári.
Kjúklingakjöt og egg eru annar
stærsti losunarþátturinn, 830
milljón tonn, svínakjöt sá þriðji,
820 milljón tonn og buffalóakjöt og
buffalóamjólk sá fjórði, 700 milljón
tonn og kjöt- og mjólkurframleiðsla
af minni jórturdýrum, sauðfé og
geitum, í því fimmta 500 milljón
tonn af koltvísýringsígildum.
Það sem eftir stendur er meðal
annars vegna andakjöts, annarri
fuglakjötsframleiðslu og
ónýtanlegra afurða.
Ef borið er saman próteininnhald
mismunandi landbúnaðarafurða
og losum gróðurhúsalofttegunda
af þeirra völdum kemur í ljós
að framleiðsla á buffalóakjöti
losar mest, eða 404 kíló af
koltvísýrings ígildum fyrir hvert
kíló af próteini. Framleiðsla á
próteini í nautakjöti er annar mesti
losunarvaldurinn með losun upp á
295 kíló af koltvísýringsígildum
fyrir hvert kíló af próteini. Kjöt
og mjólk framleidd af minni
jórturdýrum og buffalóamjólk
er í þriðja, fjórða og fimmta sæti
með losun á 210, 148 og 140
kílóum að koltvísýringsígildum
fyrir hvert framleitt kíló af
próteini. Framleiðsla á kúamjólk,
kjúklingakjöti, eggjum og
svínakjöti losar minnst af
gróðurhúsalofttegundum við
framleiðslu á hverju kílói af
próteinum og minna en 100 kíló
af koltvísýringsígildum hver
afurð.
Vert er að geta þess að magn
losunar gróðurhúsalofttegunda hjá
jórturdýrum getur verið breytilegt
eftir aðstæðum í umhverfinu,
ræktunaraðferðum og fóðri.
Séu þessir og aðrir þættir, eins
og flutningur, sem hafa áhrif
á losunina teknir til vandlegrar
skoðunar sést að með stjórnun
þeirra má draga talsvert úr losun
gróðurhúsalofttegunda.
Vilmundur Hansen
vilmundur@bondi.is
FRÉTTASKÝRING
Framleiðsla einstakra svæða umreiknað í prótein. Próteinframleiðsla er reiknuð út frá magni af framleiddu kjöti,
mjólk og eggjum.
Fóðurnotkun búfjár. Hlutfall fóðurgerðar ólíkra búfjárstofna.
Losun gróðurhúsalofttegunda búfjár sem koltvísýringsígildi eftir afurðum í magni próteins.
Áætluð heildarlosun koltvísýringsígilda í milljónum tonna eftir búfjárstofnum.