Bændablaðið - 07.09.2017, Blaðsíða 27

27Bændablaðið | Fimmtudagur 7. september 2017
líka sögunni sem það hefur að
geyma. Eitt fræ getur sagt mikla
sögu ef við rýnum í það. Nafngift
á ákveðnu yrki getur til dæmis
sagt heila ættarsögu. Þá geta
yrki sagt þjáningarsögu sem fólst
í að vernda fræin, eins og var
tilfellið í Rússlandi, í Leningrad,
þegar hungursneyð stóð yfir í
seinni heimsstyrjöldinni. Þá dóu
fræðimenn frekar á skrifborðinu
á rannsóknarstofu fræbankans í
Leningrad heldur en að borða úr
safni sínu, því þeim fannst framtíðin
búa í fræjunum, en ekki í einstaka
mannslífi,“ segir Vilborg.
Hugsjónafólk sem berst
fyrir breytingum
Þá segir hún heirloom fræsafnara
afar meðvitaða um stöðu fræja í
samtímanum og berjist fyrir tilveru
þeirra.
„Þetta er hópur sem blöskrar
harðskeyttur framgangur
einkafyrirtækja sem hafa lengi
gengið ansi hart fram til að öðlast
eignarrétt yfir fræjum, jafnvel
þeim sem hafa verið í alþýðueign
svo árhundruðum skiptir. Fólk
sem safnar heirloom fræjum, er
í baráttu við þessa þróun og vill
sporna við því að fræ fari alfarið
í eigu einkafyrirtækja. Þau vilja
að fræ haldi áfram að vera í eigu
almennings. Þessi þróun er einnig
hluti af því að við getum ekki farið
út í búð án þess að kaupa fræ sem eru
í eigu einhvers fyrirtækis. Ástæðan
fyrir þessu er að söluaðilarnir vilja
að einhver ábyrgist fræin sem við
kaupum og þannig baktryggt sig ef
eitthvað er að fræjunum sem þeir
selja. Þannig hefur markaðurinn
stuðlað að því að fræ séu ávallt í
eigu fyrirtækja,“ segir Vilborg.
„Heirloom-hópurinn gagnrýnir
einnig einsleitni á matarmarkaði,
að maturinn sem við borðum
sýni ekki fjölbreytileika heldur
fábreytt úrval. Þau vilja breytingu
á heiminum og horfa til framtíðar í
von um að vernda hag alþýðunnar
með því að viðhalda yrkjum með
fræskiptum sín á milli, sem eru
stunduð á milli heimshluta, oft í
formi bréfa. Tómataræktandinn
Tómas Ponzi í Brennholti, sem
notar heirloom fræ, sýndi mér til
að mynda jólakort þar sem fræjum
í poka hafði verið komið fyrir.
Þetta er fallegasta jólakort sem ég
hef séð, því hvað er fallegra en að
óska einhverjum gleðilegs nýs árs
og veita honum svo framtíð með
fræjum?“
Bragðlausir tómatar og
kartaflan sem móðir
Vilborg segir að samtöl sín við
ástríðufulla fræsafnara hafi breytt
viðhorfi hennar til frambúðar.
„Það er aðdáunarvert að hitta
fólk sem brennur fyrir eitthvað.
Samræðurnar verða svo lifandi,
fullar af orku, drifkrafti og ást.
Það er líka svo gaman að tala við
fólk sem er umkringt því sem það
elskar. Það er eitthvað sérstakt við
að hlusta á fólk sem getur látið
plöntur verða meira á lífi fyrir
manni en áður.
Það var til dæmis einstakt að
sjá hvernig tómatur umbreyttist
í höfðinu á mér á nokkrum
klukkutímum við að tala við
Tómas Ponzi. Ég skammaði hann
í góðlátlegu gríni um daginn fyrir
að hafa eyðilagt hina tómatana
fyrir mér. Því í hvert skipti sem
ég kaupi mér tómata úti í búð núna,
neyðist ég til þess að bragðbæta
bragðlausa tómatana með salti,
sósu og óskhyggju um að þeir
smakkist betur en þeir gera.“
Það sama hafi verið upp á
teningnum þegar hún hitti Dagnýju
Hermannsdóttur kartöfluræktanda
í sumarbústað á ræktunarlandi sínu
að Laugarvatni. „Það var magnað
hvernig hún breytti kartöflu í flókna
móður fyrir mér, sem gæti verið
jafnvel fjólublá. Það er eitthvað
sérstakt þegar heill heimur getur
opnast fyrir manni bara með að
tala um hversdagslega hluti eins og
kartöflur, og maður fattar að þótt
þær séu í kringum mann daglega
þekkir maður þær vandræðalega
lítið.“
Almenningur aftengdur
grunnþörfum
Vilborg vill með rannsókn sinni
vekja athygli á mikilvægi verndunar
fræja og plantna.
„Við stöndum nefnilega frammi
fyrir því á okkar tímum að fjöldi
gamalla plöntutegunda er að tapast.
Ég tel að svona rannsókn geti
vissulega vakið athygli á því að
fjölbreytileiki plantna og verndun er
stórt mál í samtímanum. Það þurfa
að verða miklar viðhorfsbreytingar
hjá stjórnmálamönnum, fyrirtækjum
og meðal almennings hvað snertir
fjölbreytileika platna og verndun
þeirra.“
Þá geti verkefnið vakið okkur til
umhugsunar um hvar við erum stödd
gagnvart matarræktun.
„Það er eitthvað skrýtið við það
hversu mikið við erum búin að
starfsvæða okkar eigin grunnþarfir.
Við látum bara ákveðinn hóp fólks
í samfélaginu um það að búa til
matinn okkar en erum svo flest
algjörlega alveg aftengd. Þetta
mætti að sumu leyti líkja við það
að við myndum láta lækna eingöngu
sjá um að fjölga okkur, en hefðum
svo gleymt getunni og áhuganum
til að stunda kynlíf. Þannig það
hlýtur að myndast ákveðið rof við
að verða aftengdur eigin uppruna
og eigin grunnþörfum, það er ekki
nóg að rækta nokkrar basilikur í
glugga og finnast maður sjálfbær.
Þvert á móti þarf að eiga sér stað
stórtæk breyting í samfélagi okkar
þegar það kemur að ræktun,“ segir
Vilborg Bjarkadóttir.
Hún mun kynna niðurstöður
rannsóknar sinnar á Þjóðar-
speglinum, ráðstefnu um
félagsvísindi í Háskóla Íslands, í
október.
ÝMSAR GERÐIR
& ÚTFÆRSLUR
YFIR 20 ÁRA REYNSLA
Í HURÐUM Á ÍSLANDI
ÍSLENSK FRAMLEIÐSLA,
SMÍÐI OG SAMSETNING
ALLAR HURÐIR SMÍÐAÐAR
SAMKVÆMT MÁLI
MARGAR ÚTFÆRSLUR
OG LITAMÖGULEIKAR
ÁRATUGA REYNSLA
STARFSMANNA Í HURÐUM
HÁGÆÐA HRÁEFNI
ÞOLA VEL ÍSLENSKT VEÐURFAR
STUTTUR AFGREIÐSLUTÍMI
F Y R I R I Ð N A Ð I N N IÐNAÐARHURÐIR
F R A M L E I Ð S L A
F Y R I R B Í L S K Ú R I N N BÍLSKÚRSHURÐIR
BÍLSKÚRSHURÐIR | IÐNAÐARHURÐIR
FÁÐU HEIMSÓKN
SÖLURÁÐGJAFI OKKAR KEMUR Á STAÐINN,
VEITIR FAGLEGA RÁÐGJÖF OG GERIR ÞÉR VERÐTILBOÐ.
VINSAMLEGAST ÓSKIÐ EFTIR HEIMSÓKN
Í SÍMA 865-1237 EÐA Á logi@ishurdir.is
www.ishurdir.is
IS Hurðir ehf.
Reykjalundi, 270 Mosfellsbæ
Sími: 564 0013
logi@ishurdir.is / 865 1237
www.ishurdir.is
HAFÐU SAMBAND
Bændablaðið
Næsta blað kemur út 21. september
REYKJAVÍK
Krókháls 5F
110 Reykjavík
Sími: 414-0000
AKUREYRI
Baldursnes 2
603 Akureyri
Sími: 464-8600
www.VBL.is
REYKJAVÍK Sími: 414-0000 /// AKUREYRI Sími: 464-8600 /// www.VBL.is
HAUSTILBOÐ!
Zetor Proxima 100
Nú með kr. 500.000 afslætti
Verð kr. 5.950.000 án vsk.
Með ALÖ ámoksturstækjum og skóflu
4 cyl. mótor, 96 hestöfl
Merking fræja liggur vissulega ekki bara í fræinu sjálfu, heldur líka sögunni
sem það hefur að geyma.
Grasagarðurinn í Reykjavík spilar mikilvægt hlutverk í þágu fjölbreytileika
plantna og verndunar þeirra þar sem hún geymir fágætar plöntur á
alþjóðavísu.