Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.1998, Qupperneq 20

Garðar Sverrisson, varaformaður Öryrkjabandalagsins:
Skerðingu beitt þótt heimildin
hafi verið afnumin
Heilbrigðisráðherra brýtur gegn
ákvæðum laga og mannréttinda-
sáttmála sem Island hefur skuld-
bundið sig til að virða.
Hvaða tryggingafélag skyldi
komast upp með að svipta
hinn tryggða framfærslueyri
ef hann gengur í hjónaband? Hlýtur
slík svikamylla ekki að vera starfrækt
í útlöndum, ein-
hversstaðar þar
sem misindis-
Garðar
Sverrisson
menn eru að
bauka við að þvo
illa fengið fé?
Nei, trygg-
ingafélagið sem
hér um ræðir
starfar á Islandi
og er með skrif-
stofur á Laugavegi 114. Almanna-
tryggingar er það kallað og á að vera
trygging hvers borgara gegn því að
þurfa sakir fötlunar að leita á náðir
annarra um framfærslu. Hér á því að
vera um hreina persónutryggingu að
ræða, þótt framkvæmdin sé stundum
líkust því að útsmognir fjársvikamenn
hafi lagt á ráðin og ístöðulitlir
stjórnmálamenn látið glepjast.
Borgararéttindi fatlaðra ekki virt
Hvergi er í íslenskum lögum
kveðið á um að öryrkjar megi ekki
taka upp sambúð með heilbrigðum
einstaklingum. Engu að síður er búið
svo um hnúta að geri þeir það missa
þeir ekki aðeins uppbætur heldur fá
þeir að auki litla eða enga tekjutrygg-
ingu. I sambúð getur öryrki að
hámarki fengið kr. 43.722 á mánuði
(kr. 28.603 í tekjutryggingu og kr.
15.123 í örorkubætur). Vegna þessara
lágu tekna kemst makinn sjaldnast hjá
því að leggja á sig viðbótarvinnu. Sá
böggull fylgir hins vegar að tekju-
trygging öryrkjans byrjar að skerðast
um leið og mánaðartekjur makans fara
fram úr kr. 38.677 og þurrkast alveg
úr ef makinn nær að afla kr. 165.802
á mánuði. Nái hann því marki er
öryrkinn sviptur allri tekjutryggingu
og getur einungis lagt með sér í búið
kr. 15.123 á mánuði. Þetta fyrirkomu-
lag gengur auðvitað þvert á réttarhug-
myndir okkar og þau lög, reglur og
venjur sem almennt gilda um at-
vinnuleysisbætur, lífeyrissjóðs-
greiðslur og aðrar tryggingabætur. I
raun gerir þetta fyrirkomulag ráð fyrir
því að öryrkjar taki ekki upp sambúð
með öðrum en þeim sem möguleika
hafa á að fæða þá og klæða, taka þá
algerlega á sitt framfæri.
Ekki þarf neina sérþekkingu á
högum öryrkja til að sjá í hendi
sér hvílík áhrif svona reglur hafa á
hjónabönd fólks og möguleika til
sambúðar. Ofan á þá byrði sem sjálf
örorkan er kemur þetta eins og við-
bótarhögg frá yfirvöldum, við-
bótarrefsing fyrir það eitt að vera í
hjónabandi eða sambúð. Gagnvart
hjónabandi og sambúð er hér um mun
alvarlegra og áþreifanlegra vandamál
að ræða en önnur þau dæmi sem rakin
hafa verið á opinberum vettvangi, því
sú fátæktargildra sem öryrkjum er gert
að sæta grefur svo undan samböndum
þeirra, vígðum sem óvígðum, að hvort
sem þeim líkar betur eða verr enda
þau gjarnan með raunverulegum
skilnaði og upplausn fjölskyldna. Það
kaldhæðnislega við þetta er að ekki
er ólíklegt að fjárhagslegur ávinningur
þjóðfélagsins af þessu fyrirkomulagi
sé minni en kostnaðurinn sem af því
hlýst.
A vitorði embættismanna
Það hefur um nokkurra ára skeið
verið á vitorði embættismanna að
skerðingarákvæði þetta stríðir gegn
bókstaf gildandi laga, enda hafa
hvorki Tryggingastofnun né heil-
brigðisráðuneyti treyst sér til að rök-
styðja það með vísan til lagaákvæða.
I stað kostnaðarsamrar lögsóknar hef-
ur formanni kjaramálanefndar ÖBÍ
þótt einfaldara að leita liðsinnis um-
boðsmanns Alþingis, sem raunar
hafði fjallað um þetta mál fyrir áratug,
þegar lög um almannatryggingar voru
önnur en þau sem nú gilda. I úrskurði
sem umboðsmaður felldi 13. mars
1997 ver hann þessa skerðingu með
vísan í samspil tveggja lagagreina, 17.
og 11. gr. almannnatryggingalaga.
Þessi röksemdafærsla var ekki sú
sama og hann hafði áður beitt, enda
heimildarákvæðið sem þá var vísað
til ekki lengur fyrir hendi í lögum.
Með bréfi formanns kjaramála-
nefndar4. apríl 1997 varþessi
nýja röksemdafærsla hrakin. Tók
Framkvæmdastjórn ásamt fyrrverandi og núverandi
framkvæmdastjóra.
20