Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.1998, Blaðsíða 24

Einar Már Valdimarsson læknir á Grensásdeild SHR:
Heilablóðfallseining á
endurhæfinga- og taugadeild SHR
Imars 1991 hófu taugalæknar
endurhæfinga- og taugadeildar
þátttöku í bráðavöktum sjúkra-
hússins. Þá var farið að leggja sjúkl-
inga sem leituðu á bráðamóttöku
sjúkrahússins
vegna einkenna
um heilablóðfall
beint inn á endur-
hæfinga- og
taugadeild svo
fremi að aðrar
læknisfræðilegar
ástæður mæltu
ekki gegn því .
Fram að þeim
tíma hafði þessi
sjúklingahópur verið lagður inn á
lyflækningadeild sjúkrahússins. Hluti
þessara sjúklinga eða um það bil 60 á
ári var síðan fluttur á endurhæfinga-
og taugadeild til endurhæfingar.
A síðustu árum hafa um það bil
3/4 hlutar þeirra sjúklinga sem leita
til spítalans vegna heilablóðfalls lagst
beint inn á endurhæfinga- og tauga-
deild og eru það um það bil 160 sjúkl-
ingar á ári. Þetta er stærsti sjúklinga-
hópurinn sem deildin sinnir.
Til að gefa stutt sögulegt yfirlit má
segja að fyrir tiltölulega stuttum
tíma eða um það bil 20 árum hafi
heilablóðfallssjúklingar víðast hvar
fengið tiltölulega litla athygli í heil-
brigðiskerfinu. Þessir sjúklingar voru
lagðir innan um aðra sjúklinga á
almennum lyflækningadeildum. Þetta
þótti þungur sjúklingahópur sem
talinn var hafa slæmar batahorfur og
vildi því verða útundan.
A síðustu 20 árum hafa víða um
lönd orðið miklar viðhorfsbreytingar
gagnvart þessum sjúklingahópi.
Vafalaust eru margar ástæður fyrir
því, en staðreyndin er að þekking á
heilablóðfalli hefur aukist verulega í
seinni tíð og samhliða hefur orðið
nánast bylting í læknisfræðilegum
rannsóknum á þessum sjúklingum.
Fundist hafa leiðir til að spoma gegn
alvarlegum áföllum og batahorfur
oftast mun betri en áður var talið.
Þessar viðhorfsbreytingar hafa víða
leitt til þess að heilablóðfalls-
sjúklingar hafa verið færðir saman á
sérstakar deildir og þær starfsstéttir
sem mest tengjast þessum sjúklingum
hafa myndað starfsteymi. Reynd hafa
verið ýmis form heilablóðfallsdeilda
eða eininga, bæði deildir sem hafa
fyrst og fremst gjörgæslumarkmið og
deildir sem hafa eingöngu endur-
hæfingarmarkmið. Æskilegast þykir
nú að þessar deildir taki við sjúkling-
unum strax og þeir veikjast og sinni
þeim þangað til þeir hafa lokið endur-
hæfingu. Nýlegar rannsóknir hafa
staðfest að sjúklingum sem sinnt er á
heilablóðfallsdeildum vegnar betur en
öðrum. Tíðni fylgikvilla og dauðs-
falla er minni, heildarlegutími styttri,
batahorfur betri og fleiri geta út-
skrifast heim.
Nýgengi heilablóðfalls á Vestur-
löndurn hefur lækkað nokkuð frá
því sem var um miðja öldina. Menn
hafa ekki örugga skýringu á þessu en
væntanlega hefur betra mataræði,
breyttir lífshættir og betri lyfjameð-
ferð við háþrýstingi haft eitthvað að
segja í þessu sambandi. Hins vegar
þarf að gera sér grein fyrir því að þótt
nýgengi hafi lækkað, fjölgar þeim
sem fá heilablóðfall vegna breyttrar
aldurssamsetningar þjóðarinnar.
Framan af öldinni var meðalaldur
talsvert lægri en hann er í dag. Miklu
hærra hlutfall þjóðarinnar nær nú
sjötugsaldri en til dæmis fyrir 50
árum.
*
Arið 1992 var stofnuð sérstök
eining til þess að sinna meðferð
heilablóðfallssjúklinga á endur-
hæfinga- og taugadeildinni. Nú orðið
leggst meiri hluti sjúklinga sem leita
til sjúkrahússins vegna heilablóðfalls
beint inn á heilablóðfallseininguna.
Nokkur hluti þessara sjúklinga leggst
þó fyrst inn á lyflækningadeild vegna
þess að hann er haldinn öðrum alvar-
legum sjúkdómum sem þurfa bráða-
meðferðar við. Sjúklingar eru rann-
sakaðir á heilablóðfallseiningunni
með tilliti til orsaka og ráðstafanir
gerðar til þess að hindra frekari versn-
un heilablóðfalls og ekki síst til að
vinna gegn nýjum áföllum. Einnig
fara fram rannsóknir á áhættuþáttum
og meðferð þeirra. Endurhæfing
þessara sjúklinga er tekin fastari
tökum en áður var. Endurhæfingin
byrjar strax eftir að sjúklingurinn er
kominn á deildina. Á deildinni er
sjúklingurinn í umsjá heilablóðfalls-
teymis. I því eru læknir, hjúkrunar-
fræðingar, sjúkraþjálfarar, iðjuþjálfar,
talmeinafræðingur, félagsráðgjafi og
taugasálfræðingur. Með teymisstarf-
inu hafa starfskraftar orðið betur sam-
taka, markmið skýrari og almenn
þekking á viðfangsefninu vaxið.
Viðhorf gagnvart sjúklingum hafa
orðið jákvæðari og umhverfisandinn
uppbyggilegri. Haft er meira samráð
við sjúklingana en áður var og þeir
gerðir ábyrgari. Einnig hafa ættingjar
heilablóðfallssjúklinga verið hafðir
meira með í ráðum og komið meira
til samstarfs en áður var. Teymið hitt-
ist vikulega, þá er farið yfir stöðu
hvers sjúklings, hugað að fjölmörgum
þáttum meðferðarinnar og því sem
betur mætti fara og ákveðnir fjöl-
skyldufundir þegar þeirra þykir þörf.
Teymisvinnubrögðin gefa góðar for-
sendur til að huga að og taka til með-
ferðar hin fjölbreyttu líkamlegu, sál-
rænu og félagslegu hagsmunamál
sjúklingsins.
Til að glöggva sig á árangri af
starfsemi heilablóðfallseining-
arinnar var gerð afturvirk rannsókn á
fjölda legudaga fyrir og eftir tilkomu
heilablóðfallseiningar á endurhæf-
inga- og taugadeild. Bomir vora sam-
an tveir sambærilegir hópar heilablóð-
fallssjúklinga með mikil einkenni.
Meðallegutími fyrri hópsins reyndist
117 dagar, en síðari hópsins sem
Einar Már
Valdimarsson
24