Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.1998, Blaðsíða 6

BÓKÁ ÍSLENSKU UM
PARKINS ONVEIKI
s
t er komin á vegum Park-
insonsamtakann bókin
Parkinsonveiki. Um er að
ræða 98 síðna fræðslurit þar sem
fjallað er um hinar ýmsu hliðar
parkinsonveikinnar á afar skýran og
aðgengilegan
hátt.
I upphafi bók-
arinnar er stutt-
lega rakin saga
sjúkdómsins, sem
enskur læknir,
James Parkinson
(1755-1824), varð
Garðar fyrstur til að lýsa
Sverrisson á kerfisbundinn
“““■ hátt í frægu riti
árið 1817. Kemur fram í bókinni að í
þúsund ára gömlum indverskum
handritum sé getið um einkenni sem
líkist Parkinsonveikinni og að í
gögnum Leonardo Da Vinci sé að
finna lýsingar á manni sem kynni að
hafa verið haldinn veikinni.
Að loknu sögulegu yfirliti er gerð
grein fyrir gerð og starfsemi heilans,
efnabreytingum sem í honum verða
við parkinsonveiki, uppgötvun sem
tengdist eiturlyfjaneyslu og kenningu
um niðurbrot súrefnis, sem nú þykir
sennilegust þeirra tilgátna sem settar
hafa verið fram um uppruna og þróun
veikinnar. En kenning þessi tengist
þeirri umræðu sem á síðustu árum
hefur verið um svonefndar stakeindir
(free radikals), oxun og andoxun.
Talið er að 400 Islendingar séu
með parkinsonveikina, en um orsakir
er ekki vitað. í bókinni er þó fjallað
um hugsanlegar orsakir hennar, og er
það einkar athyglisverður kafli.
Fjallað er um erfðir, efnafræðileg áhrif
umhverfis og möguleg áhrif heila-
bólgu, höfuðáverka og blóðtappa.
Nokkrum orðum er varið í lyfjatengd
parkinsoneinkenni og gerð grein fyrir
helstu afbrigðum veikinnar.
Kaflinn um sjúkdómseinkennin er
ekki síður athyglisverður. Þar
er lýst byrjunareinkennum sjúk-
dómsins og gerð grein fyrir þeim
aðferðum sem beitt er við sjúkdóms-
greiningu, en vegna vægra byrjunar-
einkennageturhúnreynsterfið. Fram
kemur meðal annars að sjúkdómurinn
byrjar oft í öðrum helmingi líkamans
og að sá helmingur er venjulega verri
alla ævi. En til að unnt sé að greina
sjúkdóminn þurfa að minnsta kosti tvö
af þremur algengustu einkennum hans
að vera til staðar: hægar hreyfingar,
skjálfti og vöðvastirðleiki. Þá segir í
þessum kafla að villandi sé að kalla
sjúkdóminn skjálftaveiki eins og
stundum sé gert, því urn þriðjungur
sjúklinga fái aldrei áberandi skjálfta.
Af öðrum einkennum og vanda-
málurn er fjallað um talörðugleika,
kyngingu, munnvatnsrennsli, melt-
ingu, þvaglát, svitaköst, sjón, lágan
blóðþrýsting, sársauka og truflað
tilfinningaskyn. I umfjöllun um
andlega afturför er sagt frá því að þótt
James Parkinson eigi heiðurinn af því
að hafa verið fyrstur til að lýsa sjúk-
dómnum allnákvæmlega hafi hann
ekki veitt athygli andlegri afturför
sjúklinganna, en á lokastigum veik-
innar hafa flestir sjúklinganna látið
mjög á sjá og er minnisleysið þar eitt
helsta einkennið. Á hinn bóginn er
það svo að hjá flestum sjúklingum
hefst andlega afturförin tiltölulega
seint.
Um andlega hnignun er sagt að
hún sé víðtækt hugtak sem geti
leitt til margra sálrænna breytinga.
Auk minnisins hafi hún einnig áhrif á
sálarlífið og tilfinningar sjúklingsins
verði oft sveiflukenndar. Hann geti
farið að gráta þegar hann heyri
rómantíska tónlist, bamabörnin komi
í heimsókn o.s.frv. langtímaminnið
geti einnig valdið erfiðleikum, en
málnotkun og sértæk hugsun breytist
sjaldan. Þegar allt komi til alls sé hið
síðarnefnda alls ekki jafnmikið
vandamál fyrir parkinsonsjúkling og
hægu hreyfingarnar, stirðleikinn,
skjálftinn og gangtruflanirnar. Að
lokinni umfjöllun um þunglyndi og
svefn er sjálfum sjúkdómsferlinum
síðan lýst.
Rúmum fjórðungi bókarinnar er
varið í ítarlega umfjöllun um læknis-
fræðilega meðhöndlun. Þarereinkum
fjallað um lyf, breytingar á þeim og
magni þeirra, langtímavandamál tengt
levódópameðferð og hvernig draga
megi úr sveiflum og ósjálfráðum
hreyfingum. Að því búnu er kafli um
skurðaðgerðir við parkinsonveiki, en
eins og nýlega hefur komið fram í
Forsíða bókarinnar.
6