Íslenskt mál og almenn málfræði


Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Qupperneq 113

Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Qupperneq 113
Og þá má enn spyrja hvort ástæða sé til að „taka út fyrir sviga“ einn þátt eins og raddleysi hljóðanna [ç, , ] og [] og gera hann að sérstakri „hljóðsneið“ eða hljóðani, þ.e. /h/. Væri þá ekki eðlilegt að greina [f] sem /hv/ og [θ] sem /hð/, úr því að farið væri að nota /h/ til að greina raddleysi í önghljóðum og hljómendum? Líklegt er að mörgum þætti það óeðlileg greining. Hér er því til að svara að ef greiningu [f] sem /hv/ og greiningu [θ] sem /hð/ mætti styðja einhverjum sjálfstæðum rökum, t.d. þeim að [f] og [θ] stuðluðu við [h], þá væri hún alveg „eðlileg“. En nú vill svo til að slík rök virðast ekki vera fyrir hendi. Um þetta segir Haukur síðan (2013a:70): Ef stuðlunin [þ.e. stuðlun orða stafsettra með hj-, hl-, hn- og hr-] er hljóð - kerfis lega eðlileg [þ.e. þar liggur /h/ eða #h# að baki] þarf því að vera eitt - hvað sem greinir [θ] og [f] frá hinum órödduðu hljóðunum og veldur því að málnotandinn greini þessi hljóð ekki með #h# í baklægri gerð. Mér þykir vandséð á hverju þessi aðgreining gæti byggst. Ég held hins vegar að þetta sé ekkert sérstaklega „vandséð“, jafnvel þótt við gerum ekki ráð fyrir að orð stafsett með hj-, hl-, hn- og hr- hefjist á [h]. Fónemin (eða málhljóðin) /þ/ og /f/ eru nefnilega önghljóð í eðli sínu og það er mjög eðlilegt og algengt í tungumálum heimsins að önghljóð séu órödduð (og það endurspeglast þá væntanlega í algildismálfræðinni, e. universal grammar, þ.e. þeim almennu „hugmyndum“ sem málnotendur hafa um eðli mannlegs máls við upphaf máltöku). Það er því ekkert „óvænt“ fyrir málnotandann að orð geti hafist á órödduðu önghljóði. Fónemin /l, m, n, r/ eru hins vegar svonefndir hljómendur (e. sonorants) og hljómendum er ekki eðlilegt að vera óraddaðir, þ.e. óraddaðir hljóm- endur eru almennt sjaldgæfir í málum heimsins og koma yfirleitt aðeins fyrir við sérstakar aðstæður.28 Þetta má líka orða svo að gildið [–raddað] Stuðlar, hefðarreglur, hljóðkerfi 113 (2013:201), þ.e. þeirri að „fónemið /h/ hafi hljóðbrigðið [] þegar /l/ fer á eftir“ og orð eins og hlaupa til dæmis hefjist því á /hl/ sem kemur fram sem [l] í framburði. Ég sé svo sem ekki að það breyti miklu hvort við gerum ráð fyrir að sá óraddaði hluti af /l/ sem við heyr- um í orðum af þessu tagi og kemur fram á mælingum sé afbrigði af fóneminu /h/ eða hvort fónemið /h/ rennur með þessum hætti saman við fónemið /l/ í framburði eða veldur afröddun á því, eins og Eiríkur gerir ráð fyrir. Í báðum tilvikum þarf að gera ráð fyrir /h/ sem síðan hverfur eða samlagast /l/ eða öðrum eftirfarandi hljóðum af svipuðu tagi með einhverjum hætti, þótt Magnús Pétursson (1976:36, 60; 1978:61–62) teldi mælingar reynd- ar sýna að í orðum af þessari gerð mætti a.m.k. stundum finna merki um [h]. 28 Eins og yfirlesari bendir á endurspeglast umræddur munur önghljóða og hljómenda líka í því að í alþjóðlega hljóðritunarkerfinu (IPA) eiga órödduð önghljóð sín sérstöku tákn en engin sértákn eru fyrir órödduð afbrigði af hljómendunum /l, m, n, r/. Í hljóðritun er raddleysi þeirra því sýnt með sérstöku raddleysismerki.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.