Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Page 115

eða hljóðkerfislegar skýringar leiði í ógöngur. Megingallinn við þessa
aðferð Hauks er sá að stundum þarf að gera ráð fyrir að hefðarreglur og
stafsetning skipti öllu máli, t.d. þegar orð rituð með hl-, hn-, hr- og hj-
stuðla á móti orðum sem byrja á h- með eftirfarandi sérhljóði. Í öðrum til-
vikum þarf hins vegar að segja að þessi atriði skipti litlu eða engu máli, t.d.
þegar hv- stuðlar á móti k- eða þegar svonefnd sníkjuhljóðsstuðlun kemur
upp (t.d. þegar sn- og sl- stuðla á móti st-, sbr. nmgr. 25).31 Þetta hömlu-
leysi á því hvernig og hvenær vísað er til hefðar og stafsetningar veldur því
að skýringargildið verður ákaflega takmarkað. Annar galli á þessari aðferð
er síðan sá að hún dregur úr trúverðugleika stuðlasetningar sem heimildar
um hljóðkerfi og málbreytingar eins og áður var bent á.
Með þetta í huga hefur hér verið reynt að færa rök að því að hljóðkerfis -
legar skýringar á samstuðlun mismunandi gómhljóða og samstuðlun h-
orða séu ekki eins ólíklegar og Haukur Þorgeirsson heldur fram í dokt-
orsritgerð sinni (2013a). Þess vegna sé óþarft, og í raun rangt, að vísa eins
oft til hefðar og stafsetningar og hann gerir. Í þeim rökstuðningi hefur
verið vitnað til ýmissa málfræðinga sem áður hafa fjallað um þetta efni og
stuðst við hugmyndir þeirra að verulegu leyti og þær bræddar saman.
Gussmann (1984) vildi halda því fram að öll framgómmælt lokhljóð
væru leidd af uppgómmæltum með sama hætti, þ.e. með sams konar fram-
gómunarreglu sem væri að vísu ekki hljóðfræðilega eðlileg. Haukur eyðir
miklu púðri í að sýna fram á að þessi skoðun Gussmanns hljóti að vera röng
og þar hefur hann áreiðanlega rétt fyrir sér, eins og Eiríkur Rögn valdsson
(1993, 2013), Guðvarður Már Gunnlaugsson (1993), Krist ján Árna son
(2005, 2011) og Gunnar Ólafur Hansson (2013) hafa líka bent á, hver með
sínu móti. Aðalatriðið er hins vegar það að ekkert mælir í raun gegn því
að öll framgómmælt lokhljóð í íslensku séu leidd af uppgómmæltum,
ekki bara sögulega heldur samtímalega. Líklegt verður að telja að þau
reglu legu og algengu víxl milli uppgómmæltra og framgómmæltra lok-
hljóða í beygingum orða (sbr. aka – aki, sekur – sekir o.s.frv.) hafi stuðlað
að langlífi þessarar afleiðslu. Hér er því haldið fram að þessi afleiðsla sé
grundvöllur samstuðlunar uppgómmæltra og framgómmæltra lokhljóða í
íslensku. Það kann að vísu að fela í sér að fónemhugtakið í skilningi hefð -
bundinnar hljóð kerfisfræði formgerðarstefnunnar dugi ekki til að skýra
stuðlun og þörf sé á fónemhugtaki sem er eitthvað óhlutstæðara (eða hlut-
Stuðlar, hefðarreglur, hljóðkerfi 115
31 Haukur ræðir reyndar ekki stuðlun af þessu tagi, svo ég fái séð, né heldur aðrar
flækjur í stuðlun s-orða. Ragnar Ingi fjallar aftur á móti um þær í alllöngu máli (2010, 4.
kafli).