Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Side 124

Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Side 124
Sú hreintungustefna, sem miðar að því að varðveita móðurmálið, stuðlar að festu og samhengi tungunnar. Hefur það ótvírætt gildi fyrir alla skipulega stjórnarhætti. Auk þess ber að hafa í huga að orð af innlendum uppruna eru einatt gagnsæ, þannig að hver maður, sem málið kann, getur skilið þau. Þetta stuðlar að því að tungan verði sameign allrar þjóðarinnar og hlýtur að auð - velda upplýsingamiðlun. Skynsamleg hreintungustefna er því tvímælalaust líkleg til að bæta stjórn sýslumálið sem upplýsingamiðil til almennings. Gauti Kristmannsson (2004) ræðir ýmsar þversagnir og vanda sem fylgir íslenskri hreintungustefnu þar sem endurnýjun þarf „að fara fram í gegnum hinn svokallaða grunnorðaforða, orðaforða sem er svo grunnur, ef svo má segja, að í honum eru næsta fá tökuorð úr grísku og jafnvel lat- ínu, hvað þá öðrum tungumálum“ (2004:47). Gauti bendir á að þessi aðferð hafi „gert það að verkum að til hefur orðið krafa um merkingar- legt gagn sæi þegar verið er að setja saman eða þýða hugtök“ (2004:47– 48). Gauti lætur þess þó getið að enda þótt þessi íslenska krafa um gagnsæi sé byggð á goðsögn þá sé hún „ekki alveg út í bláinn, jafnvel þótt hún byggist á því að þetta gagnsæi náist einungis með því að leita fyrir sér í hinum svokallaða grunnorðaforða“ (2004:48). Ekki er nóg að leggja áherslu á hreinan orðaforða; í hefðbundinni málstefnu felst krafa um gott mál (sem ég legg að jöfnu við vandað mál) að öðru leyti. Með því er m.a. átt við að málfræðin samræmist staðlaðri nútímaíslensku sem á margan hátt fylgir fornum fyrirmyndum í ritmáli og jafnframt er dyggð að vera gagnorður, forðast langar máls- greinar í nytjatextum o.s.frv. Höskuldur Þráinsson (1995:308) bendir á að gott mál sé „það mál (sú málnotkun) sem er viðeigandi, þjónar vel hlutverki sínu og er smekklegt“ og segir að það ráðist af ýmsu hvort málnotkun þjóni vel hlutverki sínu en hann nefnir þar sérstaklega að ritað mál þjóni „ekki tilgangi sínum ef framsetningin er svo klúðursleg að erfitt er að skilja við hvað er átt“ (1995:309). Í bókarkaflanum „Gott mál“ eftir Ara Pál Krist ins son í Handbók um íslensku er tilgreint í sjö liðum hvaða skilyrði málnotkun þurfi helst að uppfylla til að teljast gott mál og eitt þeirra er að málið sé skýrt. Í kaflanum segir síðan m.a.: „Gott mál er að jafnaði skýrt mál. Þá eru valin orð sem eiga best við hverju sinni, notað lipurt og eðlilegt orðalag, talað og skrifað þannig að heyrist og skiljist“ (2011:82). Til frekari skýringar var jafnframt vísað í stuttan kafla Ara Páls og Jóhann esar B. Sigtryggssonar, „Skýrt mál“, í sama riti. Ari Páll Kristinsson124
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.