Íslenskt mál og almenn málfræði - 2014, Blaðsíða 159

„Chomsky og/eða Halliday?“ er sett fram gagnrýni á þá nálgun Chomskys að
málið eigi sér rætur í sálarlífi einstaklingsins og þróist á svipaðan hátt og líffæri,
háð erfðabundinni forskrift og talað fyrir nálgun Hallidays sem felur í sér að litið
er á tungumálið sem félagslegt táknkerfi, menningarlega sameign sem einstak-
lingur getur nýtt sér.
Síðasta greinin í þessum fyrri hluta bókarinnar heitir „Er eitthvert vit í algild-
ismálfræðinni?“ og er eftir Jóhannes Gísla Jónsson en þar fjallar hann um harða
gagn rýni fræðimannanna Nicholas Evans og Stephens Levinsons á kenningu
Chomskys um algildismálfræðina og viðbrögð annarra fræðimanna við henni.
Með þessari grein lýkur umfjölluninni um kenningar Chomskys innan málvís-
inda og hvaða áhrif þær hafa haft á ýmsar undirgreinar málvísinda og sálfræði og
þá gagnrýni sem fram hefur komið á þær innan sem utan málvísinda.
Síðari hluti bókarinnar er tileinkaður samfélagsrýninum Noam Chomsky og
nefnist „Maður og samfélag“. Hann hefst eins og sá fyrri á fyrirlestri Chomskys
sjálfs sem hann flutti 2011 í Háskóla Íslands og ber heitið „The Two 9/11s: Their
Historic Significance“ en þetta var hinn eiginlegi öndvegisfyrirlestur. Þar fjallar
hann um þann tvískinnung og þá hræsni sem að hans mati má finna í málflutn-
ingi um utanríkisstefnu Bandaríkjanna og ber í því skyni meðal annars saman tvo
sögulega atburði sem gerðust 11. september og vísað er til í titli fyrirlestrarins,
valdaránið í Chile 1973 og árásina á tvíburaturnana 2001. Í kjölfarið koma svo
fjórar greinar um hugmyndir Chomskys um samfélagsmál. Sú fyrsta ber heitið
„Fjölmiðlar og lýðræði: Kynning á áróðurslíkani“ eftir Maríu Kristjánsdóttur sem
fjallar um líkan Chomskys af því hvernig áróðri er dreift í lýðræðisríkjum en það
birtist í bók sem hann skrifaði með Edward S. Herman og heitir Manufacturing
Consent – The Political Economy of Mass Media. Næsta grein er eftir Sigrúnu
Júlíusdóttur og ber heitið „Vitund og valdefling almennings: Um áhrif og ábyrgðar -
stöðu sérfræðinga og fagfólks“. Þar er fjallað um Chomsky sem áhrifavald í sam-
félagsumróti 1968-bylgjunnar og vægi hans í riti, umræðu og aðgerðum á seinni
hluta síðustu aldar á Norðurlöndum. Inn í þetta blandast vangaveltur um hug-
myndafræðilegan grunn faglegs starfs og þekkingarfræðilega þróun í meðferðar-
starfi með einstaklingum og fjölskyldum. Í greininni „The Caricature of Adam
Smith: Noam Chomsky and John McMurtry on Ideal and Actual Free Markets“
fjallar Giorgio Baruchello svo um gagnrýni Chomskys og McMurtrys á frjáls-
hyggjuna og að það óhefta viðskiptafrelsi sem leiddi til hrunsins árið 2008 sé
skrumskæling á þeim hugmyndum sem Adam Smith setti fram á sínum tíma um
hinn frjálsa markað. Síðasta greinin í þessum síðari hluta og um leið bókinni er
eftir Guðna Elísson og heitir „Hver er ráðgáta Orwells? Um hlutverk gagnrýnna
menntamanna í samfélagsumræðunni“. Hér fjallar Guðni um svör Chomskys við
ráðgátu Orwells, sem gengur út á að skýra hvers vegna við vitum svona lítið þó
að við höfum svona miklar upplýsingar, og tengir þau við gagnrýni hans á mennta -
menn póstmódernismans og hugmyndir hans um samfélagslegt hlutverk hins
gagnrýna menntamanns.
Ritdómar 159