Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Side 17

sögnum sem vísa til atburða er taka tíma. Hér er möguleg skýring á
þessu: Þegar vera að + nh. stendur í nútíð án þess að tilvísunartíminn
komi fram eða sé ljós af samhengi verður hann sjálfkrafa segðartíminn.
Þannig fær setningin Jón er að borða þá merkingu að núna, á segðartíma,
sé Jón að borða. Ef sögnin er hins vegar í þátíð verður merkingin sú að
ákveðinn atburður hafi verið í framvindu — og sé að fullu lokið — fyrir
segðartímann. En þar sem segðartíminn er jafnframt tilvísunartíminn (og
meginþáttur í merkingu framvinduhorfs er sú að tilvísunartími sé innan
tíma kringumstæðna) hliðraðist merkingin til og fær þessa „nýbúinn“
merkingu. Setninguna í (9B) má bera saman við setningu eins og (10B)
þar sem tilvísunartíminn er ekki tiltekinn sérstaklega en ljóst er af sam-
hengi að hann er tíminn þegar A hringdi í B. Þá er um hreina framvindu -
horfsmerkingu að ræða.
(10)A: Af hverju svaraðirðu ekki í símann?
B: Af því að ég var að borða.
Þessum setningum má lýsa þannig að tími kringumstæðna standi á undan
tilvísunartíma, TK < TT.
Stundum virðast setningar með vera að + nh. gefa til kynna skoðun
mælanda, jafnvel einhvers konar vanþóknun. Höskuldur Þráinsson
(1999:216) kallar þetta tilfinninga- eða áherslumerkingu þar sem brenni-
depillinn er ekki á að atburður sé í framvindu heldur fremur á einhvers
konar afstöðu mælanda til atburðar.8 Þannig hefur (11a) hreina fram-
vindumerkingu en (11b) hefur þessa tilfinningalegu merkingu:
(11) a. María var að hjálpa mér við heimaverkefnið þegar þú hringdir.
b. María var ekki mikið að hjálpa mér við heimaverkefnið!
Það sem er merkilegt við þetta er að sumar ástandssagnir standa auðveld-
lega með vera að + nh. þegar um þessa tilfinningamerkingu er að ræða en
síður í hreinni framvinduhorfsmerkingu (dæmin í (12) eru frá Höskuldi
Þráinssyni 1999:217):9
„Nafnháttarsýki“ 17
8 Slík tilfinningamerking virðist einnig koma fram með framvinduhorfi í öðrum mál -
um (sjá m.a. Comrie 1976:36–38, neðanmáls, Quirk o.fl. 1985:199, Huddleston & Pullum
2002:166, Kranich 2010:64, 67).
9 Oft er það svo að áhersla og tónfall þarf að vera af ákveðinni gerð til þess að setning
sé tæk. Höskuldur Þráinsson og Theódóra Torfadóttir (2015) hafa til dæmis bent á að til
þess að setningin í (i) sé tæk sé eðlilegast að segja hana með áherslu svipaðri þeirri sem sýnd
er í (ii) á næstu síðu.
(i) Hann er bara ekki að skilja stærðfræðina.