Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Síða 34

í (57b) hefur svipaða merkingu og þú ert ekki að ná þessu þar sem sögnin ná
er afrekasögn. Þar er um að ræða ákveðna þróun eða breytingu.
Setningarnar í (57) fá þá merkingu að ákvæðnar aðstæður standi nú yfir
og svipar því til atburðarsetninga þótt ekki sé um eiginlega framvindu að
ræða. Ég mun halda því fram að hér höfum við ekki „raunverulegar“ ástands -
sagnir heldur sé hægt að nota ástandssagnir sem atburðar sagnir og þegar það
er gert taki þær ýmsa dæmigerða eiginleika atburða. Ég mun lýsa þessari til-
gátu nánar í þriðja kafla.
2.4 Samantekt
Í þessum kafla hefur verið rætt um sagnasambandið vera að + nh. sem
oftast hefur hreina framvinduhorfsmerkingu. Það felur í sér einhvers konar
„framvindu“ sem er í gangi á tilteknum tíma og af þessu leiðir að notkun
vera að passar best við sagnir sem vísa til einhvers sem tekur tíma og felur
í sér einhvers konar þróun eða breytingu, svo sem athafnasagnir og árang-
urssagnir. Þegar þessi grunnmerking vera að passar ekki við merkingar-
eiginleika sagnarinnar sem það stendur með er þrennt til:
• Setningin verður ótæk (sbr. ástandssetningar eins og *Jón er að sitja
þarna).
• Orðasambandið fær sérstaka merkingu (sbr. nálægðarmerkingu
afrekasetninga eins og Barnið var að detta þegar ég greip í það).
• Merkingu sagnarinnar er hnikað til (sbr. ástandssagnir og orða -
sambönd eins og vera að spila vel sem fá afmörkun í tíma, og ástands -
sagnir sem fá einhvers konar gerandafrumlag).
Hið víkkaða framvinduhorf, eða nafnháttarsýkin svokallaða, fellur yfir-
leitt undir síðasta liðinn, þ.e. merkingunni er hnikað til. Sú merkingar-
færsla er umfjöllunarefni þriðja kafla.
3. Nánar um atburði og ástand
3.1 Kenningin um dæmigerð
Í þessum kafla mun ég færa rök fyrir því að allir atburðir, og þar með
atburðar sagnir, hafi einhvers konar dæmigerða atburðareiginleika upp að
vissu marki. Hver atburðarsögn þarf ekki að hafa alla þessa eiginleika, en
þeim mun fleiri þeirra sem hún hefur þeim mun dæmigerðari atburðar-
sögn er hún. Þessir atburðareiginleikar eru vanalega ekki tengdir ástands-
sögnum. Hins vegar er stundum hægt að nota ástandssögn sem atburðar-
Kristín M. Jóhannsdóttir34