Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Side 37

en afrekasagnir taka ýmist með sér gerandafrumlag eða reynanda, jafnvel
þema, eins og við höfum þegar séð. Ef sögn tekur frumlag sem er gerandi
er hún atburðarsögn, en ef frumlagið er ekki gerandi er ekki endilega um
ástand að ræða.
Ég sting því upp á þremur atburðareiginleikum til að greina betur
muninn á þeim ólíku tegundum atburða sem hér eru á dagskrá og þeim
sagnaflokkum sem eru notaðir til að lýsa þeim. Þetta eru eiginleikarnir
þró un (e. dynamic), tímabinding (e. temporariness) og stjórn (e. control).
Nú verður fjallað nánar um hvern og einn þessara dæmigerðu atburðar-
eiginleika og sýnt fram á að ástandssagnir í framvinduhorfi hafi vissulega
einn eða fleiri þeirra.
3.2.2 Þróun
Eins og fram kom í öðrum kafla lýsa atburðarsagnir atburðum sem kref-
jast einhvers konar virkni, hreyfingar eða breytingar:
(59)a. Jón hleypur. (athöfn)
b. María er að mála mynd. (árangur)
c. Kalli náði toppnum. (afrek)
Í ensku hefur þessi eiginleiki verið kallaður dynamicity sem felur í sér ein-
hvers konar virkni, orku eða kraft á íslensku. Hér er um að ræða dæmi-
gerðan atburðareiginleika þar sem ástand felur þetta ekki í sér en allir
atburðir virðast innihalda einhvers konar þróun. Við getum því sagt að
þró un (í þessum skilningi) sé einn atburðareiginleikanna.
3.2.3 Tímabinding
Annar eiginleiki atburða og atburðarsagna er ákveðin tímabinding, þ.e.
atburðir lýsa almennt séð tímabundnum aðstæðum. Þegar við segjum Jón
hleypur eða María er að mála mynd gerum við almennt ekki ráð fyrir að
um varanlega atburði sé að ræða því ólíklegt er að Jón hlaupi að eilífu eða
að María máli mynd. Það er helst setningar eins og Jörðin gengur umhverfis
sólina eða Virkjunin framleiðir rafmagn sem fá slíka varanlega merkingu
en hér er hins vegar varla hægt að tala um eiginlega atburði heldur fremur
„verknað“ sem líkist ástandi fremur en atburðum. Þess konar eiginleikum
er reyndar oft lýst með notkun einfaldrar nútíðar með atburðarsögnum
eins og sjá má í (60a) en framvinduhorfið í (60b) er notað til þess að vísa
til hins eiginlega atburðar.
„Nafnháttarsýki“ 37