Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Page 75

einhver tilvik þar sem þekking á hljóðfulltrúa rótarlímds beygingarmynd-
ans þarf að fela í sér þekkingu á einstökum rótum. Slík dæmi eru mikil-
væg vegna þess að samleguhamlan spáir því að þekking á einstökum rót -
um geti aldrei ráðið hljóðfulltrúa beygingarmyndans þegar sýnilegt nafn-
orðsviðskeyti kemur á milli rótar og beygingar.
Til að láta reyna á það að sama nafnorðsviðskeyti beygist alltaf eins
voru tekin til skoðunar viðskeytin kk. -ar, kk. -(n)ing, kvk. -un, kk. -and
og kvk. -(n)ing og beyging þeirra könnuð í Beygingarlýsingu íslensks nú tíma -
máls (BÍN) sem var sótt í heild sinni sumarið 2014. Ástæðan fyrir því að
þessi viðskeyti voru valin er sú að þau eru öll algeng í nútímamáli og trúlegt
að allir núlifandi málhafar greini þau sem aðskilin nafnorðsvið skeyti en
ekki sem hluta af rót. Skrifað var forrit sem staðfesti m.a. að viðskeytið -ar
beygist alltaf með eftirfarandi hætti óháð því hvaða rót stendur með því.
(13) et. nf. leik-ar-i
þf. leik-ar-a
þgf. leik-ar-a
ef. leik-ar-a
ft. nf. leik-ar-ar
þf. leik-ar-a
þgf. leik-ur-um
ef. leik-ar-a
Samsettum orðum var sleppt til þess að tvítelja ekki sömu rót og niður -
staðan var sú að öll þau 557 orð sem komu fyrir með þessu viðskeyti
beygðust eins. Ólíkt rótarlímdri beygingu eins og í veggur, samanber fyrri
umræðu, er ekkert dæmi um að málhafar tileinki sér sérstakar beygingar-
reglur fyrir tiltekna rót. Ekkert orð með -ar hefur sína eigin eignarfalls-
endingu eða sýnir breytileika á borð við ef. et. veggs/veggjar. Hér er vert
að benda á að ekki er nóg að nota svokölluð wug-próf til að staðfesta
virkni samleguhömlunnar heldur verður í raun að skoða öll orðin í stóru
gagnasafni eins og BÍN. Við getum að vísu staðfest að bullorðið núrari
beygist eins og leikari, en það sýnir aðeins að mynstrið er virkt, mögulegt
og hugsanlega einhvers konar sjálfgefinn kostur. Það sem máli skiptir er
að málhafar geta ekki tileinkað sér rótarskilyrta beygingu í gegnum nafn-
orðsviðskeyti. Samleguhamlan segir að það sé útilokað að einhver kynslóð
málhafa taki upp á víxlum eins og ef. et. leikara/leikars með þessari einu
rót þó að slík víxl séu möguleg með rótarlímdri beygingu eins og veggs/
veggjar. Hið sama gengur eftir í BÍN með öllum þeim viðskeytum sem
voru til athugunar, sbr. (14):
Samleguhamlan í beygingu íslenskra nafnorða 75