Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Page 77

þgf. auk-ning-u
ef. auk-ning-ar > auk-ning-u
Dæmi um þessa málbreytingu eru gjarna rædd í sömu andrá og svokall aður
eignarfallsflótti (Helgi Skúli Kjartansson 1979, 1999, Ásta Svavars dóttir
1994, Helga Eggertsdóttir 2009, Kristín Áslaug Þor steins dóttir 2009,
Eiríkur Rögnvaldsson 2010). Hér verður hugtakið eignarfallsflótti aðeins
notað fyrir breytingar þar sem eignarfall hættir að birtast hjá einhverjum
málhöfum í hefðbundnu umhverfi eignarfalls. Hugtakið eignarfallstilbrigði
verður notað um tilvik þar sem hljóðfulltrúi eignarfallsins er stundum ekki
aðgreindur frá öðrum föllum. Eignarfallstilbrigði eru mikil væg vegna þess
að samleguhamlan útilokar mál breytingar þar sem beyging eins orðs breyt-
ist í gegnum nafnorðsviðskeyti. Eftirfarandi skema útskýrir hvernig beyg-
ing nafnorða ætti að geta breyst samkvæmt hömlunni:
(19) Mögulegar breytingar í nafnorðabeygingu.
eitt orð breytist öll orð umhverfis breytast
rót-beyging mögulegt mögulegt
rót-n-beyging ómögulegt mögulegt
Skemað sýnir hvers konar áhrifsbreytingar eru mögulegar og ómögulegar
samkvæmt samleguhömlunni ef við nefnum breytingar á beygingu því
nafni til aðgreiningar frá reglulegum hljóðbreytingum. Ef skemmtun er
mögulegt nýtt eignarfallstilbrigði hjá einhverjum málhafa þá ætti sama
núllending að vera mögulegt eignarfall með öllum orðum sem hafa -un
viðskeytið. Á sama hátt ætti eignarfallið -u í aukningu aðeins að vera
mögu legt í máli einhvers ef öll orð með kvk. -(n)ing leyfa sama mynstur.
Þetta samræmist því mati höfundar að öll orð í þessum flokkum séu eðli-
leg með hvorri endingunni sem er þó að eldra mynstrið sé trúlega enn
mun al geng ara. Höfundur veit ekki til þess að nein orð með þessum
nafnorðs viðskeytum séu undanskilin eignarfallstilbrigðum.8
Samleguhamlan í beygingu íslenskra nafnorða 77
8 Yfirlesari bendir á að orð eins og reikningur séu stundum með endingarlaust þágufall.
Kenningin spáir því að þau tilbrigði séu af sama tagi og tilbrigði í eignarfalli orða eins og
skemmtun og aukning. Yfirlesari telur að í þessu tilviki geti beygingin endurspeglað merk-
ingarmun og gefur dómana: Ég henti þessum reikning beint í ruslið og *Jón er góður í reikning.
Ef sá merkingarmunur er afdráttarlaus og alveg reglulegur þá er þetta, að minnsta kosti við
fyrstu sýn, gagndæmi gegn samleguhömlunni sem ég hef ekki skýringu á. Mér finnst trú-
legra að slík tilfinning um merkingarmun sé á stigi málbeitingar en málkunnáttu og að