Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Blaðsíða 82

að orðaröð í elfdælskum aukasetningum, einkum stöðu persónubeygðrar
sagnar og kjarnafærslu eins og í dæmum (1) og (2), með samanburði við
skyld mál. Markmiðið er að varpa ljósi á stöðu elfdælsku meðal norrænna
mála í beygingarlegu og setningarlegu tilliti út frá samanburðarhæfum
málgögnum.
(1) Sögn í öðru sæti (S2) og sögn í þriðja sæti (S3)
a. Du wet at påitjin twä’dd oltiett biln.
b. Du wet at påitjin oltiett twä’dd biln.
(Þú veist að strákurinn þvær alltaf/alltaf þvær bílinn.)2
(2) Kjarnafærsla
a. An wart iwari at an add it lesið ǫ-dar buotję.
b. An wart iwari at ǫ-dar buotję add an it lesið.
(Hann uppgötvaði að hann hafði ekki lesið þá bók/að þá bók hafði
hann ekki lesið.)
Í greininni eru settar fram og prófaðar tilgátur um innbyrðis samband
formgerða á borð við (1) og (2) og um tengsl milli sagnbeygingar og sagn-
færslu en síðarnefnda atriðið hefur lengi verið vinsælt umfjöllunarefni í
fræðilegum skrifum (sjá t.d. Vikner 1997, Höskuld Þráinsson 2001 og
2010, Ásgrím Angantýsson 2011, Heycock o.fl. 2012 og Koeneman og
Zeijlstra 2014). Niðurstöðurnar eru í samræmi við nýlegar rannsóknir
sem sýna að sögn í öðru sæti (S2) er ekki skyldubundin í aukasetningum
í elfdælsku (sbr. Garbacz 2010 og Rosenkvist 2011) og í gögnunum
kemur fram að S2-röðin er alltaf mörkuð gagnvart S3-röðinni. S2-röð og
kjarnafærsla fá misgóða dóma eftir því hvers konar aukasetningar eiga í
hlut og þar minnir mynstrið töluvert á færeysku (sjá Ásgrím Angantýsson
2013). Sérstaka athygli vekur að elstu þátttakendurnir leyfa sagnfærslu
frekar en þeir yngstu og að einföldunar í sagnbeygingunni virðist einung-
is gæta í yngsta hópnum.
Skipulag greinarinnar er sem hér segir. Í 2. kafla er sagt frá fræðilegum
bakgrunni, rannsóknarspurningum og efnissöfnun. Í 3. kafla eru kynntar
niðurstöður úr tveimur könnunum sem höfundur lagði fyrir 52 málhafa í
Älvdalen og þær bornar saman við nýlegar rannsóknir á tilbrigðum í
íslenskri, færeyskri og danskri setningagerð. Í 4. kafla eru niðurstöðurnar
Ásgrímur Angantýsson82
2 Hér og víðar er látið duga að gefa nokkuð nákvæma þýðingu á elfdælskum dæmum
án þess þó að glósa þau lið fyrir lið. Þau ættu yfirleitt að vera nægilega gagnsæ til þess að
slíkt sé óþarfi fyrir íslenska lesendur.