Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Page 165

Já, rétt, orðmyndin kann að hafa komið upp á tvennan hátt, við samverkan innri
og ytri ástæðna (e. multiple causation), og hliðstæð, óháð þróun kann líka að vera
rétt skýring. En neðst á sömu blaðsíðu (bls. 155) virðist manni sem hugsanleg
dönsk áhrif séu komin með helst til mikið vægi, miðað við þær forsendur sem
komnar eru fram (bls. 155):
Ef hvorkirt/hvorkert kom einkum upp fyrir dönsk áhrif náði hún kannski
aldrei fótfestu. Hafi sú verið raunin er ekki að undra að myndin hafi horfið
fljótlega aftur.
Á bls. 160 segir hreinlega að til greina komi „að orðmyndin [hvorkirt] hafi komið
upp fyrir dönsk áhrif“, og efst á bls. 163 virðist jafnvel enn fastar kveðið að þegar
sagt er um þessa orð mynd að „[j]afnframt [megi] gera ráð fyrir dönsk um áhrif-
um.“
Hér þarf að taka fram að Katrín setur þetta fram í sambandi við ákveðna
mælikvarða sem þarf að beita við mat á erlendum áhrifum. Að hennar mati virð -
ist nýjungin hvorkirt/hvorkert fullnægja öllum formlegum skilyrðum sem þar eru
rædd (sbr. nmgr. 145 á bls. 155).
En er það sennilegt að orð myndin hvorkirt sé til komin fyrir dönsk áhrif?
Lesanda ritgerðarinnar verður ekki fullljóst hver skoðun Katrínar er á þessu.
6. Lokaorð
Í máli mínu við doktorsvörn Katrínar Axelsdóttur staldraði ég við nokkur atriði
í ritgerð hennar. Ætlunin var að draga fram þætti sem gætu þótt áhugaverðir til
umræðu við höf undinn og ég vona að höfundur hafi skoðað orð mín í sama ljósi.
Þetta er merk ritgerð. Hún ber vott um vandvirkni, fílólógíska nákvæmni,
góða kunnáttu í málvísindum og mikla hugkvæmni. Það var á margan hátt erfitt
verk að andmæla henni og höfundi hennar. Rit gerðin er 684 bls. að lengd og oft
er lengi og nákvæmlega fjallað um smáa þætti, öllum steinum velt við og atriði
skoðuð frá fleiri hliðum en manni hefði dottið í hug að unnt væri um svo af mark -
að efni og svo fá orð. Það er aðdáunarvert. Sérhver rauður þráður er þræddur til
enda og allir skýringarkostir ræddir, líka þeir sem Katrínu þykja ósennilegir, en
sem hún finnur sig samt knúna til að taka með, enda hefur hún velt málinu fyrir
sér. Það er því svo að and mælandi er varla fyrr búinn að finna glufu til andmæla
en höfundurinn fyllir í hana með skýringu.
Öll hin mikla nákvæmni sem þarna er að finna, einkum í umræðuköflum
hinna einstöku rann sóknar þátta, sýnir hvað höfundurinn hefur lagt mikla vinnu
í rannsóknir sínar. Niðurstöðurnar mætti vel orða í stuttu máli, en hér er allan
grundvöllinn að finna, allar vangaveltur, röksemdir, prófanir og gagnprófanir.
Á hinn bóginn veldur þetta vinnulag því að stundum er erfitt að greina skýrar
meginlínur. Textinn er „djúpur“ og seinlesinn. Oft er haft langt mál um atriði
sem virðast ekki skipta meginmáli og lesandinn á iðulega fullt í fangi með að taka
Um doktorsritgerð Katrínar Axelsdóttur 165