Íslenskt mál og almenn málfræði - 2015, Page 177

nær og hvernig framburðurinn hafi breyst og hvernig g hafi verið borið fram í
þeim millistigsmyndum sem urðu til á leiðinni til nútímans. Nú bið ég doktors-
efnið að útskýra þetta stuttlega fyrir salnum.
2. spurning:
a. Hvaða framburð hafði hið forna -gi í þessu fornafni og hvernig þróaðist sá
framburður?
b. Skiptir framburður g máli í beygingarsögu þessa fornafns?
4. Eðli áhrifsbreytinga
4.1 Afstaða til skýringa á málbreytingum
Í formála ritgerðarinnar segir doktorsefnið frá afstöðu sinni til skýringa á mál-
breytingum (bls. 28):
Þegar rætt er um skýringar á mállegum fyrirbærum gætir stundum þess
viðhorfs að ein skýring hljóti að vera sú eina rétta, þegar ein skýring sé fund-
in sé gátan leyst.
Sá siður, sem doktorsefnið vísar til, hefur ef til vill sprottið af rannsóknum sam-
anburðarmálfræðinga sem rekja sögu orðmynda á forsögulegum tímum. Þeir
þurfa oft að skera úr um hvort hljóðbreyting eða áhrifsbreyting hafi orðið á til-
teknu stigi og reyna yfirleitt að komast hjá því að setja fram hljóðbreytingu ad hoc
ef áhrifsbreyting kemur til greina. Þeir sem fást við forsögulegar málbreytingar
hafa litlar heimildir í höndunum til að velta fyrir sér mörgum áhrifavöldum og
láta oft nægja að benda á áhrif annarra orða og sýna þau með hlutfallsjöfnu. Ef
þeir geta sýnt að áhrifsbreyting hafi getað orðið er gátan leyst að því leyti að
óþarft er að skilgreina hljóðbreytingu.
Eins og fram hefur komið hefur Katrín tekið þá stefnu að setja oft fram fleiri
en eina skýringu á málbreytingu, og ég er sammála fyrri andmælanda um að hún
hefði mátt gera meira af því að velja á milli kostanna eða raða þeim skýrt í mikil-
vægisröð. Rétt er þó að taka fram að Katrín er vitanlega ekki ein um þetta viðhorf
og þessa aðferð og hún nefnir sjálf þrjá erlenda höfunda (8. nmgr. bls. 28). Á sviði
íslenskrar beygingarsögu mætti líka til dæmis nefna rit Jóns Hilmars Jónssonar
frá 1979 um sögu lýsingarháttar þátíðar veikra ja-sagna, Das Partizip Perfekt der
schwachen ja-Verben, sem Katrín hefði getað vitnað til sér til fulltingis, en það verk
er reyndar ekki að finna í heimildaskrá doktorsritgerðarinnar.
Á þessum stað í formálanum (bls. 28) býður doktorsefnið til rökræðna um
skýringartilraunirnar sem lagðar eru fram í verkinu. Segja má að þær hefjist hér í
dag. Þær kalla á samræður um eðli áhrifsbreytinga af því að gildi einstakra
skýringa þarf að meta með hliðsjón af því.
Andmæli við doktorsvörn Katrínar Axelsdóttur 177