Spássían - 2012, Blaðsíða 10

10
Nálin deplar
ekki auga
saumar sumarblóm
með krosssaumi
En nú gengur
hún inn í
húðina á mér
kross við kross við kross
Það lagar úr
litfögrum blómum
á baki mér
Þau vinda sig
og vefja
upp eftir hryggnum
Vaxa út á
axlir
(Strandir, 68-69)
MERKING saumsporanna sem tekin
eru í bak ljóðmælandans í ljóðinu
„Skautaferð“ eftir Gerði Kristnýju er, eins
og ljóðið í heild sinni, óræð og opin fyrir
persónulegri túlkun lesandans. Það sama
má vitanlega segja um megineinkenni og
áherslur í jólabókum ársins 2012. Hér
verður farin sú leið að taka upp einn
þráð þeirra og nota hann til að rekja
leið í gegnum nokkrar af áhugaverðustu
bókunum. Sá þráður er reyndar hvorki
nýr af nálinni né auðveldur í meðförum;
margþættur, snúinn og flæktur. En sporin
eftir hann blasa við hvert sem litið er og
við getum kallað hann uppgjörið við 20.
öldina.
Sögulegar skáldsögur hafa notið
mikilla vinsælda undanfarin ár og ævi
áhugaverðra eða nafntogaðra einstaklinga
hefur verið sett í skáldskaparform. Þetta
endurlit er þó ekki bundið við sögulegu
skáldsöguna. Íslenskir höfundar virðast
almennt vera að virða fyrir sér sögu sína,
sögu þjóðarinnar og heimsálfunnar og
bæði gagnrýna hana og endurrita. Lítið
er um rómantískt endurlit og nöpur
mynd blasir í staðinn við.
KROSSAUMUR, BLÚNDUR OG
TESKEIÐAR
Það er auðvelt að sjá samsvörun milli
saumsporanna í baki ljóðmælanda Gerðar
Kristnýjar og táknanna sem skorin eru í
bak kínversku bardagahetjunnar Mulan,
samkvæmt ævisögu Maxine Hong
Kingston, The Woman Warrior. Áður en
Mulan hóf herferð gegn ofríki og kúgun
fólksins síns sóttu móðir hennar og faðir
hana um miðja nótt, létu hana krjúpa
fyrir framan altari forfeðra sinna og ristu
á bak hennar tákn um allar þjáningarnar
sem hún átti að hefna, svo blóðið lagaði
úr henni (38). Og ef það er líka fortíðin
sem konan í ljóði Gerðar Kristnýjar ber
á baki sér; þá hefur þeirri fortíð að sama
skapi verið þrengt inn í líkama hennar
svo hún verður hluti af persónu hennar.
Kingston segir að ef óvinur myndi flá
sundurskorna húðina af Mulan myndi
sólin skína í gegnum hana líkt og blúndu.
Krosssaumur og blúndur eru yfirleitt
tengdar heimilinu og hinu persónulega,
en tenging hins persónulega og hins
sögulega er áberandi í jólabókum ársins,
og þar leikur heimilið stórt hlutverk.
Í skáldsögunni Glasshouse eftir Charles
Stross er hópi fólks á 27. öld safnað saman
undir þeim formerkjum að endurskapa
eigi samfélag 20. aldar. Þátttakendur fá
þau einu fyrirmæli að fylgja reglum þessa
samfélags, og er markmiðið sagt vera það
að gera eins konar félagsfræðilega tilraun á
samskiptamynstri og hegðun einstaklinga
í þeim aðstæðum. Slík sviðsetning gefur
tækifæri á að sýna samfélag okkar og
nánustu fortíð í framandlegu ljósi, og
útkoman verður nokkuð óhugnanleg
ekki síst hvað fjölskyldu og heimili
varðar. Samfélaginu er lýst sem formlegu
og mikið fyrir serimóníur, með áherslu á
sambönd einstaklinga:
Miðlægur þáttur í þessu
samfélagi er nokkuð sem kallað
er kjarnafjölskyldan. Fjölskylda er
formgerð sem grundvallast á þeirri
hugmynd að karlkyns einstaklingur
og kvenkyns einstaklingur búi í
nánu sambýli, og yfirleitt tekur annar
Gerður Kristný.
Strandir. Mál og
menning. 2012.