Spássían - 2012, Blaðsíða 36

36
manneristans El Greco (1541– 1614) einkum í verkinu Toledo
(1610-1614). Himinn er dökkblár og hér sjáum við menn á
hestum á dimmri nóttu. Himinn gefur spennuna til kynna
með dökkbláum, hvítum og gulum lit. Þó að natúralismi hafi
einkennt verk Ásgríms upphaflega verður að geta þess að
litanotkunin er sterk og expressíf á sama tíma eins og sjá má á
fjölda vatnslitaverka á sýningunni.
UMHVERFIS LANDIÐ Á FÁEINUM ÁRATUGUM
Á seinni sýningunni Umhverfis landið á fáeinum áratugum
á neðri hæð hússins má sjá landslagsmyndir frá ýmsum
stöðum á Íslandi og einnig sjálfsmyndir. Ásgrímur skapaði
fjölda sjálfsmynda á ferli sínum. Á sýningunni er að finna
litríkar sjálfsmyndir unnar með vatnslitum auk ýmissa
landslagsmálverka (olía á striga). Ásgrímur ferðaðist víða
á hestbaki og tók með sér kistil þar sem hann geymdi liti
og annað sem til þurfti til listsköpunar. Slíka kistla má sjá
á sýningunni. Það er áhugavert að skoða verkin á heimili
málarans þar sem þau eru til sýnis fyrir ofan rúm, stóla,
skápa og annað innbú sem tilheyrði málaranum sjálfum og
endurspeglar þann tíma og tíðaranda sem ríkti.
Heimsókn í safn Ásgríms er ánægjuleg og sérstök reynsla
og veitir innsýn í líf og störf þessa merka íslenska listamanns.
Ásgrímssafn er til húsa að Bergstaðastræti 74 og er opið frá
þriðjudegi til fimmtudags kl. 11–14 og sunnudaga kl. 13-16 á
vetrartíma.

Ljóðorkulind eftir Sigurð Pálsson er síðasta bókin í
ljóðorkuþríleik hans en hinar eru Ljóðorkusvið (2006) og
Ljóðorkuþörf (2009). Í Ljóðorkulind leikur Sigurður sér með
ýmsar hugmyndir um tímann, minningar og náttúruna
ásamt því að höfða til skilningarvita lesandans.
 Bókin skiptist í fimm hluta, og er hver með sitt þema. Þeir
passa misvel saman, Óður um tré og skóga er samstæðasti
hlutinn en Spor í snjó sá ósamstæðasti. Í þeim fyrrnefnda
eru sex ljóð sem fjalla um tré og skóga, eins og titillinn
bendir til. Með tilvitnun á titilsíðu kaflans skapar Sigurður
hins vegar rými til túlkunar: „Ræturnar á ljóðatrénu liggja
/ í hjarta manneskjunnar. / Ljóðin eru laufblöð þess“ (17),
sem ljá orðum eins og þessum dýpri merkingu:
Augu okkar nema fjarlægð eyðisanda
þau þurfa líka nálægð grænnar birtu
undir laufhjúpi
einmitt til að skilja samhengi
svartra eyðisanda
og grænnar birtu (20).
Hér höfðar höfundur ekki aðeins til andstæðnanna sem
búa í okkar ytra umhverfi heldur líka þeirra sem eru innra
með okkur, enda er „Skógarhugsun / segulmagn sem
dregur / […] / dregur okkur að okkur / að skóginum í sjálfum
okkur“ (28). Náttúran heldur áfram að dúkka upp í bókinni,
hún lendir í sífelldum árekstrum við siðmenninguna og
fánýti hversdagsins, þar sem náttúran tekur sinn tíma en
nútíminn kann ekki að hægja á sér.
 Spor í snjó fjallar einmitt um tímann, hér víkur hin
hægláta stemming í skóginum, þar sem ólífutréð „tekur
sér hálfa öld / að bera ávöxt fyrsta sinni“ (26) fyrir hraða
nútímans. Þar er minningin eina haldbæra sönnunin fyrir
því að við höfum verið hér og nauðsynlegt að greypa hana
í orð áður en hún hverfur og verður að eyðu í huga okkar:
„„Lýsa kaffihúsinu handan við ána…“ / Þetta hef ég skrifað í
minnisbókina. / Nú man ég eiginlega allt sem gerðist þessa
daga sem / ég dvaldi í borginni nema þetta svonefnda
„kaffihús / handan við ána““ (46). Ósamræmið í Spor í snjó
er fólgið í því að skáldið teflir fram áþreifanlegum myndum
á borð við þessa á móti abstrakt hugmyndum, þar sem
minnið gengur ljósum logum og óstýrilát persónufornöfn
dansa hringdans. En ef við sjáum hugmyndina um spor í
snjó sem spor hugmyndarinnar í huga okkar, ekki sporin
sem við viljum skilja eftir okkur í lífinu, má finna meiri
samhljóm með ljóðunum. Þetta er samt án efa erfiðasti
hlutinn til túlkunar, þar sem merking ljóðanna er óskýrust,
enda er skáldið „að reyna / að segja allt!“ (31).
 Auk þessara hugleiðinga um tímann og minnið
má finna samfélagsleg ádeiluljóð, sett fram af kímni,
en vekja lesandann um leið til umhugsunar. Ljóðin
„Tilkynning frá Heimsþingi demantanna“ og „Tilkynning frá
Alþjóðasambandi gullstanganna“ (54 og 57 ) eru afskaplega
skemmtileg. Þar leikur Sigurður sér með ofnotaðar
klisjur og raunverðmæti þessara hluta. Demantarnir hafa
ákveðið að „nú getum við ekki meir / getum ekki sýnt /
þessa ýtrustu hörku lengur“ (54) og gullstangirnar að „nú
höfum við fengið nóg / viljum ekki liggja lengur / í læstum
skápum“ (57). Þetta eru mótmæli hlutanna gegn óréttlæti
mannanna, þar sem auði heimsins er svo illilega misskipt.
En jafnframt því að deila á manninn hefur skáldið óbilandi
trú á mannsandann, og leit skáldsins að merkingu í hyldýpi
tímans.
 Það er ágætis flæði í bókinni, en þó svo að samræmi
sé innan ljóðhlutanna sjálfra talast hlutarnir ekki nógu vel
við. Það heftir túlkun á verkinu sem heild sem togstreitu á
milli hinnar kyrru náttúru og óþolinmæði mannsins.
Tekist á við
tímann
Eftir Kolbrúnu Lilju
Kolbeinsdóttur
Sigurður Pálsson.
Ljóðorkulind. JPV. 2012.