Spássían - 2012, Blaðsíða 35

35
Á EFRI HÆÐ safnsins er vinnustofa listamannsins en á
þeirri neðri er íbúð hans með upprunalegu innbúi og ýmsum
munum. Á safninu standa nú yfir tvær sýningar, önnur á efri
hæð hússins og hin á neðri hæð.
Ásgrímur Jónsson (1876-1958) var einn brautryðjenda
íslenskrar myndlistar og einn sá afkastamesti. Hann ánafnaði
íslensku þjóðinni húseign sína að Bergstaðastræti 74 og öll
verk í eigin eigu. Safnið var fyrst opnað um 1960 í húsi hans
en varð frá árinu 1988 sérstök deild innan Listasafns Íslands.
Annað íslenskt safn hefur að geyma vinnustofu og íbúð
listamanns, safn Einars Jónssonar, en það var byggt sérstaklega
sem safn, sýningarsalur, vinnustofa og íbúð listamanns. Safn
Ásgríms var hins vegar upprunalega heimili listamannsins og
varð einungis að safni eftir hans dag. Safnið hefur því mikla
sérstöðu hérlendis.
Ásgrímur var fyrstur íslenskra listmálara til að gera
myndlistina að aðalstarfi sínu og átti að baki 60 ára
listamannsferil þegar hann lést á níræðisaldri. Íslensk náttúra,
þjóðsögur og ævintýri sem og fjöldi sjálfsmynda einkenna
listsköpun hans. Allt frá upphafi var aðalviðfangsefni
Ásgríms íslensk náttúra og lagði hann grunninn að íslenskri
landslagslist. Hann var auk þess mikilvægur þjóðsagnateiknari.
Ásgrímur stundaði nám í Listaháskóla Kaupmannahafnar
á árunum 1900-1903. Hann var búsettur í Kaupmannahöfn
næstu árin en ferðaðist um Ísland á sumrin og málaði
myndir, gjarnan á óvenjulegum og sjaldséðum stöðum svo
sem á hálendinu. Fyrstu verkin voru í anda natúralisma
og rómantíkur en seinna á ferlinum gætir einkum áhrifa
impressjónisma og expressjónisma.
Ásgrímur ferðaðist til Ítalíu á árunum 1908-1909. Hann
var tæp tvö ár í ferðinni og fór meðal annars til Rómar,
Flórens, Napolí og Feneyja. Hann hreifst mjög af ítalskri list
frá miðöldum og frá endurreisnartímanum og hafði sérstakan
áhuga á málurunum frá Siena. Hann kynntist litum feneysku
málaranna og formáherslu Flórensmálaranna. Ásgrímur
kom einnig við í þýskum borgum, til að mynda í Weimar
og í Berlín þar sem hann heimsótti söfn og sá meðal annars
verk þýsku endurreisnarmálaranna Cranach (1472- 1553)
og Grunewald (1470 -1538) sem heilluðu hann mjög enda
einstakir í meðferð lita og expressífir málarar. Hann sá einnig á
ferð sinni verk frönsku impressjónistanna sem höfðu djúpstæð
áhrif á hann, einkum Claude Monet. Ásgrímur kynnti sér
einnig Rembrandt af mikilli athygli, en hann var sem kunnugt
er mikill sjálfsmyndamálari og það þema var Ásgrími einkar
hugleikið. Árið 1909 fluttist Ásgrímur aftur til Íslands og hóf
að rannsaka og túlka íslenska náttúru enn frekar og skoða áhrif
ljóss í anda impressjónisma.
Eftir 1940 verður list Ásgríms expressífari og er þá athygli
hans einkum á litum og tilfinningalegum eiginleikum þeirra.
Verkin verða litsterkari og tilfinningaþrungnari með tímanum
og má þá til dæmis nefna verkið Djákninn á Myrká (1947)
þar sem grænni birtu slær á drungalegar verur myndarinnar.
Sömu áhugaverðu litanotkunina má sjá í verkinu Íslensk
stúlka (1942) þar sem lit-mótun andlits minnir á litanotkun
hjá Matisse t.d. í verkinu Portrait af frú Matisse (fr. Portrait
de Madame Matisse) nefnd Græna rákin (fr. La Raie verte)
(1905).
INNSÝN Í LISTSKÖPUN ÁSGRÍMS
Í Ásgrímssafni standa nú yfir sýningarnar Fornmenn og
Umhverfis landið á fáeinum áratugum. Sýningarnar veita góða
innsýn í listsköpun Ásgríms og eru á báðum hæðum hússins.
Safnstjóri Listasafns Íslands, Halldór Björn Runólfsson, er
hugmyndasmiður sýningarinnar og standa þær til áramóta en
þá tekur ný sýning við.
FORNMENN
Á fyrri sýningunni, Fornmenn, sem er á efri hæð hússins
í vinnustofu listamannsins, má sjá verk úr íslenskum
fornbókmenntum. Hér er einkum um að ræða fjölda
vatnslitamynda og olíumálverkið Gunnar og Kolskeggur
(1915-1920). Nokkrar vatnslitamyndir á sýningunni bera
þennan sama titil (úr Njálu). Þær eiga það flestar sameiginlegt
að sýna okkur hvar Gunnar og Kolskeggur heilsast með
handabandi. Annar er á hestbaki og standa þeir ýmist á gulum
eða gulgrænum grasfleti. Litanotkun Ásgríms er sterk og
tjáningarrík. Mennirnir eru íklæddir litsterkum skikkjum:
önnur rauð og hin blá. Í baksýn sjáum við fjöll, vatn og oftast
dramatískt skýjafar.
Önnur vatnslitamynd sem ber titilinn Úr Sturlusögu
(Flugumýrarbrenna) (1910-15) hefur að geyma enn
dramatískara skýjafar í líkingu við það sem sjá má í verkum
Það er mikið gleðiefni að Safn Ásgríms Jónssonar, sem var
lokað í fjölda ára, er nú aðgengilegt almenningi á ný. Safnið
var opnað á íslenska safnadeginum þann 8. júlí 2012 og
er einstakt að því leyti að þar má bæði sjá hvar og hvernig
listamaðurinn bjó og hvar hann starfaði.
Eftir Huldu Hlín Magnúsdóttur
ÁSGRÍMSSAFN
opnað að nýju
YFIRLESIÐ