Fjölrit RALA - 10.01.1979, Síða 50

Lega ræktunarstaða
-48-
II. VAL OG LEGA GARÐLANDS.
Kartöflurækt útheiintir að vera vel í sveit sett varðandi dreifingu og
möguleika til sölu. Þótt þetta atriði komi ekki beinlínis legu garðstæðis við,
er það eigi að síður mikilsvert að íhuga. Aður hefur verið að því vikið, að
yfirleitt ná kartöflur aldrei fullkomnum eðlisþroska hér. Þær eru því viðkvæm-
ar og vandmeðfarnar, og þola illa það hnjask, sem þær óhjákvæmilega verða fyrir,
ef vegalengdir flutninga reynast langar. Gildir einu, hvort það er heima fyrir
úr garðlandi og að geymsluhúsnæði, eða að heiman til kaupandans.
Við mat á hugsanlegum möguleikum, og síðar, þegar að vali garðlands kemur,
verður það sjónarmið ávallt að ganga fyrir öðrum, að garðlandið búi við góð
veðurskilyrði og henti vel ræktuninni að öðru leyti. Hér er og verður þýðingar-
mesta atriðið, að sprettutími sé langur og órofinn. í þessu felst m.a., að
landið bjóði sem minnstri frosthættu heim. Er sérstaklega áríðandi að hyggja vel
að þessu máli, því næturfrost valda jafnan langmestum skaða á kartöflurækt hér-
lendis.
Landslag ræður oft lyktum um frosthættu, en mikill munur getur reynst
innan tiltölulega - já jafnvel mjög - afmarkaðs svæðis um það, hversu land ver
sig vel gegn næturfrosti.
Alkunnugt er, að mjög óheppilegt reynist að staðsetja garða í dældum eða
lægðum, því kalt loft er þyngra en hlýtt, og rennur undan halla líkt og vatn og
sest fyrir á lægstu svæðunum. En þar staðnæmist það, ef ekki er um greiða útrás
að ræða. Þess eru mörg dæmi, að hvorki þurfi fyrirstöður né misfellur á landi
að vera miklar til þess að skapa alvarlega hættu af þessu tagi, ef næturfrost
er yfirvofandi. En frosthættan er mest í heiðskíru og kyrru veðri, t.d. eftir
bjartan og hlýjan dag, þegar snögglega lækkar hitastig og útgeislun frá yfir-
borði jarðar verður mikil.
Ber því ætíð að forðast að velja garðstæði á landi, sem býr við þá
annmarka, að liggja lágt miðað við umhverfið, jafnvel þótt skýlt kunni að vera
á svæöinu. En um þýðingu skjóls mun rætt á öðrum stað.
Hætta á næturfrosti er jafnan minni nær sjó, en inni í landi. Sömuleiðis
er hún minni við stöðuvötn, ár og læki, en þar sem langt reynist til vatns,
vegna þess að kalda loftið sækir þangað, sem vatn er á hreyfingu. Skurðir, sem
eru meöfram kartöflugörðum, geta þannig í vissum tilvikum náð að bæja vægu frosti
frá landinu, séu þeir vel djúpir.
Það gildir ekkert síður um kartöflur en aðrar matjurtir, að þær þurfa bæði
sól og yl sér til viðurværis.
Hér er hvoru tveggja af skornum skammti og veldur það ófullnægjandi sprettu
í mörgum árum, sem jafnan eru þá um of vætusöm. Langur sólargangur að sumri