Fréttablaðið - 24.11.2020, Qupperneq 120

STRAX FYRSTA
DAGINN LEYFÐI
GUÐLAUG MÉR AÐ HJÁLPA TIL
AÐ FERGJA BRUNN OG HALDA
UNDIR RJÓMABRÚSA. ÞANNIG
FÉKK ÉG HLUTVERK, ÞAÐ
MUNAÐI UM MIG OG ÞAÐ
BREYTTI ÖLLU.
Fimm ára telpa er á leið með ókunnugu fólki í f lugvél til ókunnugs fólks. Hún grætur því hún er með skerandi eyrnaverk. Hér er Sól-
veig Pálsdóttir rithöfundur að rifja
upp fyrstu ferð sína af mörgum
austur að Hraunkoti í Lóni og á því
hefst nýja bókin hennar, Kletta-
borgin. Minningar úr skólum og
frá táningsárum í borginni með
tilheyrandi útstáelsi og laumu-
drykkju f léttast inn í frásögnina
þegar lengra dregur, að ógleymdu
leiklistarnámi og -starfi. Að sjálf-
sögðu kemur fjölskyldan við sögu;
systkini og foreldrarnir Páll Ásgeir
Tryggvason sendiherra og Björg
Ásgeirsdóttir, plús afar og ömmur,
forsetahjónin Ásgeir Ásgeirsson og
Dóra Þórhallsdóttir og útgerðar-
hjónin Tryggvi Ófeigsson og Her-
dís Ásgeirsdóttir. En lífið í Lóninu
og fólkið í Hraunkoti, Sigurlaug,
Skafti, Guðlaug og feðgarnir Friðrik
og Frirri, fá samt flestar síður.
Var byrjuð á glæpasögu
Við Sólveig hittumst í nýrri verslun
Sölku útgáfu að Suðurlandsbraut 6.
Hún hlaut glæpasagnaverðlaunin
Blóðdropann fyrir síðustu bók sína,
Fjötra, sem kom út fyrir síðustu jól.
Áður voru komnar fjórar sakamála-
sögur.
Af hverju breytti hún um kúrs
núna?
„Ég var byrjuð að teikna upp plott
í næstu sögu, þá skall COVID-19 á og
skyndilega breyttist allt, smitum
fjölgaði, hvert landið lokaðist af
öðru og f lug voru felld niður. Ég
fylltist fáránleikatilfinningu yfir
að sitja við að kokka glæpaf léttu
þegar ástandið í heiminum væri
svona. Aðalefni Klettaborgarinnar
hafði búið með mér lengi og þegar
farið er að grufla í minninu opnast
f leiri glufur og allt lifnar við. Ég var
austur í Hraunkoti á sumrin frá því
ég var á sjötta ári til tólf ára og leið
vel, ég lenti hjá svo góðu fólki.“
Þó Sólveig væri ung þegar hún fór
fyrst í sveitina og tilfinningarnar
blendnar í byrjun, var hún það
veraldarvön að hafa flogið heim frá
Svíþjóð með stúlku þegar foreldrar
hennar sigldu. „Ég hafði ekki alltaf
hangið í pilsfaldi móður minnar þó
ég væri langyngst af systkinunum
og þeim þætti ég fordekruð og fá
mikla athygli. Þau voru fjögur og
fæddust á fimm árum.“
Leið eins og ég gerði gagn
Í Hraunkoti kom Sólveig sér upp búi
uppi í klettum og lék sér með horn,
kjálka, leggi og steina. „Börnin mín
bilast þegar ég segi frá þessu, þeim
finnst ég hafa verið uppi á 19. öld. En
strax fyrsta daginn leyfði Guðlaug
mér að hjálpa til að fergja brunn
og halda undir rjómabrúsa. Þann-
ig fékk ég hlutverk, það munaði um
mig og það breytti öllu. Margt ungt
fólk í dag finnur fyrir tilgangsleysi.
Kannski hefur það farið á mis við
þetta? Hvort sem ég þvældist með
Skafta bónda á dráttarvélinni eða
laumaðist út í garð til Sigurlaugar
eldsnemma á morgnana í beða-
hreinsun leið mér eins og ég gerði
gagn. Ég hafði meiri áhuga á úti-
verkum en inni en stundum lagði
ég á borð og ræddi svo lífsins mál
við Friðrik veiðimann í eldhúsinu.“
Hvernig fannst þér sveitamatur-
inn?
Við lifðum á því sem landið gaf.
Sigurlaug bar fram salat úr græn-
meti og jurtum úr náttúrunni flesta
daga. Ég man eftir að hafa borðað
álftaregg og hreindýrakjöt. Svo var
oft selur. Sem krakka fannst mér
steiktur áll rosalega góður en ég
veit ekki hvort ég gæti borðað hann
núna. Hann er mjög feitur.“
Það var gestkvæmt í Hraunkoti og
alltaf töfraði Sigurlaug fram kræs-
ingar, að sögn Sólveigar. „Eitt haust-
ið var Sigurlaug búin að undirbúa
afmælið mitt, sem er 13. septem-
ber, og baka uppáhalds kökurnar
mínar, mamma var komin austur
en rétt fyrir afmælið taldi Guðlaug
okkur á að fljúga suður með fyrstu
vél, ég var svekkt en þetta bjargaði
því að við náðum að hitta afa Ásgeir
áður en hann varð bráðkvaddur að
kvöldi 15. september. Guðlaug sá
og vissi meira en f lestir. Það hafði
líka sannast þegar amma Dóra dó
skyndilega átta árum fyrr, þá hafði
mamma verið í stuttri heimsókn í
Hraunkoti en Guðlaug sent hana
suður í tæka tíð. Guðlaug gat sagt
fyrir um gestakomur og það var
talað um huldufólk í Hraunkoti,
mér fannst það eðlilegasti hlutur í
heimi.“
Alkóhólisminn hafði áhrif
En það er f leira í bókinni en Hraun-
kot.
„Já, þegar maður leyfir sér að
opna fyrir minningar þá streyma
þær fram, meðal annars úr Mela-
skólanum, þær eru reyndar ekki
allar jafn jákvæðar því sumt var
bara ekki í lagi.“
Þú dregur ekki fjöður yfir það í
bókinni og heldur ekki yfir alkó-
hólismann hjá föður þínum.
„Nei, það tók samt mörg ár að
viðurkenna hann því um hann var
aldrei talað. En pabbi var sullari og
það hafði áhrif á taugakerfi hans og
allt. Ég ólst samt upp við gott atlæti.
Það voru strangar etíkettur heima,
matur klukkan sjö og maður settist
við borðið og stóð ekki upp nema
biðja um leyfi. Á unglingsárum var
ég spennt fyrir krökkum sem komu
frá svolítið losaralegum heimilum,
enginn matartími og ekkert stress.
Mér fannst það æðislegt og áttaði
mig hreint ekki á að oft voru erfið-
leikar á þessum heimilum.“
Sólveig segir foreldra sína hafa
verið hlýjar manneskjur þó þau
væru ekki að knúsa og kjassa. „Það
var svo mikill ótti við að dekra
krakka. Viðkvæm mál voru heldur
aldrei rædd heima. Ég hélt framan
af að börnin fengjust í apótekum
og segi frá því í bókinni þegar ég
byrjaði á blæðingum og vissi ekk-
ert hvað var að gerast. Það var engin
kynfræðsla í Melaskóla, samt voru
þar læknir og hjúkrunarfræðingur,
og ekki heldur í Hagaskóla. Það var
ekkert verið að fræða okkur að fyrra
bragði.“
Einu sinni sleppti Sólveig skóla-
tíma, forvitnin rak hana upp að
Hringbraut, hvar verið var að
fagna stórafmæli meistara Þór-
bergs. „Það varð allt vitlaust en
þegar Björn skólastjóri frétti hvað
hefði orðið af mér þá leiðrétti hann
skrópstimpilinn í kladdanum. Það
er ein af mínum góðu minningum
úr skólanum. Svo var ég hjá góðum
íslenskukennara líka, Ólafi Víði.
En ég var óheyrilega léleg í handa-
vinnu.“
Var Sigurlaug ekkert búin að
kenna þér?
„Ekki í handavinnu en hún
kenndi mér að lesa. Hún var andans
manneskja, þær voru sískrifandi
báðar, Guðlaug og hún. Guðlaug
gaf út sjö bækur og Sigurlaug lærði
á tölvu þegar hún var um nírætt og
notaði hana á hjúkrunarheimilinu
þegar hún þýddi bók úr norsku.
Geri aðrir betur.“
Bóndi, leikari, ljósmóðir
Klettaborgin snýst ekki síst um
sterkar konur sem höfðu áhrif á
Sólveigu. Þar eru Sigurlaug og Guð-
laug ofarlega á blaði. „Mamma var
sterk og gerði allt vel þó hún væri af
þeirri kynslóð kvenna sem var ekki
í símaskránni og ekki einu sinni á
dyralúgunni. Hún var oft við hlið
afa eftir að hann missti ömmu
skyndilega í upphafi síðasta kjör-
tímabilsins sem forseti. Ég nefni líka
Herdísi Hallvarðs, frænku mína, gít-
arleikara Grýlanna, sem gerði upp-
reisn gegn því að fá ekki fara í smíði
í skólanum. Það þurfti kjark til þess
– sem ég hafði ekki. Svo hugsa ég til
formóður minnar, Solveigar Páls-
dóttur ljósmóður sem gerði mikið
fyrir samfélagið í Vestmannaeyjum.
Hún var amma Ásgeirs afa, hann
sagði mér frá henni og fékk að ráða
nafninu mínu. Mig langaði á tíma-
bili að verða ljósmóðir. Þegar ég
kom úr sveitinni eitt sumarið eftir
að hafa sótt lamb inn í kind sem
átti í erfiðleikum með burð, setti
ég skilti á hurðina mína sem á stóð:
Hér býr Sólveig Pálsdóttir 1) bóndi
2) leikari 3) ljósmóðir. Leiklistar-
áhuginn kom snemma og áður en ég
fór í Leiklistarskólann var ég þrjú ár
á námskeiðum hjá Helga Skúlasyni
– hann tróð sér líka inn í bókina!
Hún skrifaði sig sjálf, þessi bók.
Mér fannst þetta fólk vera hjá mér
og það var svo gaman. Þetta voru
endurfundir.“
Mér fannst þetta fólk vera hjá mér
Hún er leikari, kennari og bókmenntafræðingur og sneri sér að ritstörfum á síðasta áratug. Sólveigu Páls-
dóttur þekkja landsmenn sem höfund glæpasagna en í nýju bókinni, Klettaborginni, rær hún á önnur mið.
Brot úr
Klettaborginni
Mér fannst allt æðislegt í
leikhúsinu; skáldskapurinn,
fólkið, myrkrið, ljósin, sminkið,
búningarnir, allt þetta höfðaði
sterkt til mín. Ég tímdi oft ekki
að taka af mér farðann eftir
sýningu því ég vildi halda í til-
finninguna sem lengst. Bls. 160
Gunnþóra
Gunnarsdóttir
gun@frettabladid.is
Aðalefni bókarinnar hafði búið með mér lengi og þegar farið er að grufla í minninu opnast fleiri glufur og allt lifnar við, segir Sólveig. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
2 4 . N Ó V E M B E R 2 0 2 0 Þ R I Ð J U D A G U R24 M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
MENNING