Bændablaðið - 17.12.2020, Blaðsíða 59

Bændablaðið | Fimmtudagur 17. desember 2020 59
lækninum sem hún klæddist fram á
kvöld. Að þessu búnu fór hann aftur
til björgunarstarfa, áður en hans var
þörf á sjúkrahúsinu.
Þegar Guðbrandi varð ljóst að
Sigrún var ekki í kjallaranum og
hann sá að fjöldi björgunarmanna
var byrjaður að moka út úr eldhúsinu
fór hann yfir í læknisbústaðinn til
Vigdísar. Eins og gera má ráð fyrir
var hann ráðvilltur og átti erfitt með
að hugsa skýrt, auk þess að vera
rennandi blautur og kaldur.
Kristinn Unnarsson (1964) var
ásamt félaga sínum með þeim fyrstu
sem komu að björgunaraðgerðum
á neðri hæðinni. Kristinn hafði
skömmu áður verið uppi á Hjöllum,
nærri húsi hjónanna, að fylgjast með
snjóblásaranum. Þegar snjóblásarinn
hafði lokið við að hreinsa götuna
gekk hann heim að Brunnum 10,
sem er næsta gata fyrir neðan
Hjalla. Þegar hann var um það bil að
ganga inn leit hann upp í gilið og sá
vatnsspýjur standa upp úr snjónum.
Fannst honum þetta ótrúleg sjón og
kallaði á eldri bróður sinn sem var
staddur innandyra og sagði honum
að hann yrði að koma út og sjá
hvað væri að gerast. Í sömu andrá
óð flóðið af stað niður gilið og fór
yfir Brunna örfáum sekúndum síðar.
Frá sjónarhorni Kristins var flóðið í
kringum 10 m hátt þegar það fór yfir
götuna og kraftur þess hrikalegur.
Eftir að hafa orðið vitni að
þessum hamförum hljóp Kristinn
ásamt félaga sínum að Hjöllum 2.
Þegar þangað kom blasti við þeim
ófögur sjón, nánast allar rúður voru
brotnar og húsið hálf fullt af snjó
og krapa. Sú sjón stakk þó ekki
mest í hjartastað, heldur sú að sjá
og heyra húsmóðurina, Vigdísi,
standa við glugga á neðri hæðinni og
hrópa: ,,Börnin mín!, börnin mín!“.
Þeim var strax ljóst að hún taldi
Sigrúnu litlu liggja einhvers staðar
í krapanum á gólfinu. Félagarnir
voru ekki búnir að vera lengi við
húsið þegar fjöldi manna byrjaði að
streyma að húsinu.
Meðal þeirra fyrstu voru Ásgeir
Einarsson (1952) og Gunnar Rúnar
Pétursson (1938–2017) sem komu
hlaupandi frá heimilum sínum á
Sigtúni 4 og Hjöllum 13. Gunnar
var góður vinur hjónanna og var
nýlega kominn úr heimsókn frá
þeim, þegar hann þurfti að hlaupa
til baka og leita að börnunum þeirra
við þessar hræðilegu aðstæður.
Hann var annálað hraustmenni og
ákveðinn maður þegar þess þurfti
og lét vel í sér heyra hvernig ætti
að gera hlutina. Um leið og þeir
komu að húsinu hófu þeir fyrst leit
á neðri hæðinni með hjónunum og
öðrum sem bættust í hópinn. Þegar
ljóst var að börnin væru ekki þar
töldu menn nær öruggt að þau væru
bæði í eldhúsinu. Færðu þeir sig þá
á efri hæðina og hófu ásamt öðrum
að moka sig inn um þvottahúsdyrnar
við bílskúrinn og þaðan áfram inn í
eldhús. Rýmið rúmaði ekki marga
í einu, var því sá háttur hafður á að
fremstu menn mokuðu aftur fyrir sig
og svo koll af kolli.
Leif Halldórsson (1942) kom
einnig hlaupandi frá heimili sínu á
Hjöllum 11 þegar hann sá flóðið.
Stuttu eftir að byrjað var að moka
opnaðist leið inn í stofu, þar sem
hann og aðrir leituðu af sér allan
grun við stigaopið og niður á neðri
hæð. Þegar ljóst var að börnin voru
ekki á þessum stöðum var allri leit
beint að eldhúsinu eins og áður
segir. Öllum viðstöddum var ljóst
að hver mínúta skipti máli og því
mikið kapp og læti í mönnum.
Þessu fylgdi eðlilega mikill hávaði,
jafnt frá mönnum og skóflum sem
voru reknar í glerharðan krapann.
Þegar svo hafði gengið um stund
öskraði einhver, trúlega Gunnar
Rúnar: ,,Haldið kjafti og prófum
að hlusta“. Heyrðist þá lágt kall
frá Haraldi og var þá ljóst hvar
hann var og unnu menn sig í átt að
hljóðinu. Reyndist það koma frá
opi á eldhúsinnréttingunni sem var
mölbrotin, eins og annað í eldhúsinu.
Til að valda honum ekki skaða með
skóflum þegar stutt var í opið voru
ekki önnur ráð en að brjóta krapann
frá Haraldi með berum höndum,
en krapinn var allur blandaður
glerbrotum og öðru sem gat skorið
hendur manna. Um leið og búið var
að hreinsa mestu óhreinindin frá
Haraldi blasti við mönnum ótrúleg
sjón. Hann lá saman hnipraður inni í
opi, sem var svo lítið að ef allt hefði
verið eðlilegt hefði hann aldrei átt
að komast þar fyrir. Til að gera
þetta enn ótrúlegra sat hann enn á
eldhússtólnum sem hann hafði setið
á þegar flóðið ruddist inn í eldhúsið.
Um leið og búið var moka frá honum
hrópaði hann ítrekað: ,,Hvað er að
gerast, hvað er að gerast, eru mamma
mín og systir dánar?“. Þrátt fyrir
ömurlegar kringumstæður og systir
hans væri ófundin leyfðu menn sér að
gleðjast yfir að finna hann lifandi og
nánast óslasaðan. Reyndu viðstaddir
eftir bestu getu að róa hann niður
og spyrja hvort systir hans hefði
verið með honum í eldhúsinu. Þrátt
fyrir að vera hræddur og máttfarinn
gat hann sagt að hún hefði staðið
við eldhúsborðið. Kom það í
hlut Ásgeirs að taka hann upp úr
eldhúsinnréttingunni og rétta hann út
um eldhúsglugga þar sem Þorsteinn
Sigurðsson sjúkraflutningamaður
tók á móti honum og ók honum á
sjúkrahúsið. Þegar Ásgeir var með
hann í fanginu sagði Haraldur: ,,Ég
hélt að ég myndi drepast“.
Sigrún fannst skömmu síðar,
hafði hún borist eftir endilöngu
eldhúsinu og hafnað inni í skáp í
anddyrinu, fyrir miðju húsi. Voru
allmargir viðstaddir þegar hún
fannst. Kom það í hlut Leifs að
hreinsa varfærnislega glerharðan
og óhreinan krapann frá vitum
hennar. Þegar búið var að losa hana
tók Björn Jónsson hana í fangið og
hljóp með hana í gegnum eldhúsið
að innganginum við bílskúrinn, þar
sem Gunnar Rúnar tók við henni.
Um leið og komið var með hana út
voru reyndar lífgunartilraunir. Öllum
viðstöddum var ljóst að hún þurfti
að komast strax undir læknishendur.
Kom meðal annars til tals að hlaupa
með hana stystu leið á sjúkrahúsið,
sem var í um það bil 400 m fjarlægð.
Niðurstaðan varð hins vegar sú
að Sigrún var lögð í aftursætið
á litlum jeppa í eigu Sigurðar V.
Viggóssonar (1953). Flóðið lokaði
leiðinni sem hefði verið farin við
eðlilegar aðstæður og varð hann því
að aka mun lengri leið. Fyrst inn
Hjalla og þaðan niður á Strandgötu,
þar sem hægt var að komast í
gegnum flóðið til að komast niður
á Vatneyri og þaðan á sjúkrahúsið.
Með Sigurði í för var Daði V.
Ingimundarson (1947), sem reyndi
áfram lífgunartilraunir við erfiðar
aðstæður í aftursætinu. Fljótlega
eftir að komið var með Sigrúnu á
sjúkrahúsið var hún úrskurðuð látin.
Þegar aðgerðir við húsið höfðu
staðið yfir í nokkurn tíma var fjöldi
björgunarmanna slíkur að í raun
var ekki pláss fyrir alla að moka á
sama tíma. Gafst þá fyrst tími til að
meta aðstæður. Meðal þess sem þá
var ákveðið var að senda heim alla
unglinga og börn sem höfðu safnast
saman við húsið til að taka þátt í
björgunaraðgerðum eða fylgjast
með gangi mála. Töldu stjórnendur
og í sumum tilfellum ættingjar ekki
æskilegt að börn á aldrinum 12–16
ára væru vitni ef systkinin fyndust
illa slösuð eða látin. Enn fremur
var talin hætta á að annað flóð gæti
fallið. Fannst sumum drengjunum
í hópnum þetta óréttlát ákvörðun,
þar sem þeir töldu sig gera gagn
og væru nægilega þroskaðir til að
taka þátt í björgunaraðgerðum. Fóru
allir eftir þessum tilmælum nema
örfáir strákar á aldrinum 15–16 ára
sem þrjóskuðust við og héldu áfram
störfum þar til börnin fundust. [...]
Aðalstræti 77A, Þórðarhús
,,Við fengum strákana en við
misstum stelpuna“
Halldóra Þórðardóttir og dætur
hennar Guðfinna Ólína og Ingibjörg
Eygló Hjaltadætur voru allar á efri
hæð hússins þegar flóðið tætti neðri
hæðina undan því eins og fyrr getur.
Þorsteinn Gunnar Sigurðsson
(1948) sjúkraflutningamaður var
á leiðinni upp á sjúkrahús til að
skila sjúkrabílnum eftir útkall um
nóttina þegar Óli Rafn Sigurðsson
bróðir hans hafði samband. Spurði
hann hvort hann gæti keyrt sig
heim í leiðinni því hann þyrfti að
klæðast betur áður en hann aðstoðaði
björgunarsveitina við að dæla vatni
út úr íbúðarhúsum. Þegar þeir
komu að heimili hans í Sigtúni
snéri Þorsteinn Gunnar bílnum í
átt að Geirseyrargili á meðan hann
beið eftir bróður sínum. Eftir að
hafa fylgst með gilinu um stund sá
hann flóðið allt í einu flæða niður
árfarveginn og yfir fjölda húsa. Tók
hann sérstaklega eftir að risið af
Þórðarhúsi barst ofan á flóðinu, þar
sem nærliggjandi hús skyggðu á gat
hann ekki greint hvort risið og önnur
hús sem urðu fyrir flóðinu enduðu
niðri á Strandgötu eða úti í sjó. Ók
hann beina leið niður á Strandgötu
og staðnæmdist örfáa metra frá risinu
af Þórðarhúsi sem stóð á miðjum
veginum og lokaði honum. Þegar
hann leit upp eftir farvegi flóðsins
gerði hann ráð fyrir að fjölmargir
hefðu farist, enda voru tvö íbúðarhús
farin af grunni sínum og önnur mikið
skemmd. Á meðan hann virti þessa
sjón fyrir sér bar að nokkurn fjölda
björgunarsveitarmanna. Urðu þeir
fljótt varir við að einhver var með
lífsmarki í Þórðarhúsi og fóru þegar
í stað inn í brakið eftir því sem
aðstæður leyfðu. Kom þá í ljós að
mæðgurnar Halldóra og Guðfinna
Ólína voru á lífi og nokkuð vel á
sig komnar þrátt fyrir að risið væri
gjörónýtt. Voru þær báðar óbrotnar
en nokkuð blóðugar. Þurftu þær
aðeins lítils háttar aðstoð við að
komast út. Um leið og Halldóra
var heimt úr helju kallaði hún
hástöfum: ,,Hvar er Kátur, hvar
er Kátur, Bíi verður vitlaus ef ég
finn ekki Kát“. Hundurinn Kátur
var í eigu Guðbjartar Þórðarsonar
bróður hennar, sem í daglegu tali var
kallaður Bíi. Eðli málsins samkvæmt
var hún í mikilli geðshræringu og
hugsaði eflaust ekki skýrt þegar hún
kallaði þessi orð upp yfir sig.
Halldóra var ekki ein um að hugsa
um Kát í þessum ótrúlegu aðstæðum,
því í næsta húsi fyrir innan þar sem
Þórðarhús hafði staðið bjó Snorri
Gunnlaugsson (1922–1996) sem var
ekki alltaf sáttur við Kát. Andartaki
eftir að flóðið féll kom Snorri út á
svalirnar á heimili sínu og horfði
yfir eyðilegginguna. Eitt það fyrsta
sem hann tók þar eftir var dillandi
rófan á Kát, sem stóð upp úr braki
ekki langt frá. Kallaði hann þá á
nærstadda björgunarsveitarmenn
og sagði: ,,Bjargið Kát, bjargið Kát“.
Nánast á sama tíma og fyrstu
menn komu að risinu hljóp Helgi
Páll Pálmason niður í fjöru fyrir utan
flóðið, eftir að hafa heyrt neyðaróp
frá Ingibjörgu Eygló. Þegar þangað
kom var sjórinn litaður brúnleitum
krapa allt í kring og þakinn spýtna-
braki og öðrum hlutum úr húsum.
Skammt frá landi sá hann hönd
hennar standa upp úr sjónum og
óð hann upp í mitti til að ná taki á
henni. Var hún þá svo máttfarin að
hann taldi að hún hefði varla komist
af sjálfsdáðum í land og því eflaust
drukknað ef enginn hefði komið
henni til hjálpar. Um leið og hann
dró hana á þurrt sagði hún: ,,Hvar er
ég, hvar er ég, er mig að dreyma?“.
Sátu þau um stund í fjörunni á meðan
hún reyndi að ná áttum, tók hún þá
eftir að víða á lærunum voru blóðug
göt og talsvert blóð seytlaði úr höfð-
inu niður á lærin. Andartaki síðar
kom Erlendur Kristjánsson (1949) til
þeirra á Rússajeppa björgunarsveit-
arinnar, akandi eftir Strandgötunni
frá Vatneyri. Ingibjörg Eygló var
þá orðin nokkuð köld enda aðeins
klædd hlýrabol og nærbuxum. Brá
Erlendur á það ráð að klæða hana
í appelsínugulan björgunarsveit-
argalla sem hann klæddist. Þessi
einfalda og eðlilega aðgerð veitti
henni mikið öryggi. Enn í dag er
þessi stund í fjörunni greypt í huga
hennar, ásamt fisklyktinni af gall-
anum og að Erlendur klæddi hana í
gallann án þess að setja hendurnar í
ermarnar. Þar sem sjúkrabíllinn var
tepptur fyrir innan flóðið kom ekki
annað til greina en að þeir félagar
færu með hana upp á sjúkrahús á
björgunarsveitarbílnum.
Við skoðun þar kom í ljós að
nánast allur líkami hennar var
mikið marinn og stórt gat var í
gegnum aðra kinnina. Auk þess
voru misstór blóðug göt víðs vegar
um líkamann, sem trúlega voru eftir
naglaspýtur. Á sama tíma og gert var
að sárum Ingibjargar Eyglóar var
henni gefið róandi lyf. Þrátt fyrir
áhrif þess skynjaði hún vel hversu
andrúmsloftið var þrungið spennu
þegar komið var með slasaða og
aðra sem lentu í flóðinu. Í fyrstu
vissi hún ekki hvort systir og móðir
hennar væru lífs eða liðnar, en
miðað við hvernig var umhorfs á
flóðasvæðinu gerði hún ráð fyrir að
þær væru báðar látnar. Til að hjálpa
henni að komast í gegnum biðina á
meðan hún beið frétta af þeim hélt
Guðný Freyja Pálmadóttir (1961)
sjúkraliði í hönd hennar á meðan
hún róaði hana niður. Leið sá tími
eins og eilífð, þar til sjúkrabíllinn
kom á sjúkrahúsið með mæðgurnar.
Stuttu síðar kom Þorsteinn Gunnar
sjúkraflutningamaður upp á deild
með systur hennar í fanginu. Var
hún öll útötuð í blóði þrátt fyrir að
búið væri að hlúa að henni. Við
skoðun kom í ljós að hún var með
einn stóran skurð og illa marin.
Sömu sögu var að segja af móður
systranna sem slapp án alvarlegra
áverka.
Um kvöldið hittu mæðgurnar
hjónin Vigdísi Helgadóttur og
Guðbrand Haraldsson og syni
þeirra tvo inni á sjúkrastofu. Spurði
Halldóra móðir systranna Vigdísi þá:
,,Fékkstu öll þín?“. Svar Vigdísar
var: ,,Við fengum strákana en við
misstum stelpuna.“
Hlíðarvegur 2 fyrir miðri mynd og Stekkar 23 lengst til hægri.
Mynd / Ólafur J. Helgason
Risið af Þórðarhúsi komið niður á Strandgötu. Halldóra Þórðardóttir og dóttir
hennar, Guðfinna Ólína, gengu nánast heilar á húfi út úr brakinu. Ingibjörg
Eygló fannst í sjónum fyrir neðan húsið. Björgunarsveitarmaður stendur
við Gilsbakka. Mynd / Ólafur J. Helgason