Morgunblaðið - 25.06.2020, Qupperneq 36

36 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. JÚNÍ 2020
Fyrir ári lagði
undirritaður fram til-
lögu í aðgengis- og
samráðsnefnd í mál-
efnum fatlaðs fólks í
Reykjavík þess efnis
að mótuð yrði um-
gjörð um skráningar
undanþágubeiðna og
veittar undanþágur
vegna aðgengis fatl-
aðs fólks. Þannig
væri hægt hafa betri yfirsýn yfir
þau húsakynni sem eru óaðgengi-
leg fyrir hreyfihamlaða. Tillagan
hlaut einróma samþykki í nefnd-
inni.
Í gegnum tíðina hefur verið
ómögulegt að sækja upplýsingar
um skráðar undanþágur sem
borgin hefur veitt, á hvaða for-
sendum þær eru gefnar út og
hvaða vinnureglur gilda um störf
byggingarfulltrúa sem fer með
þessi mál. Því var fyrirspurn lögð
fram til byggingarfulltrúans í
Reykjavík. Svörin sem fengust
gáfu til kynna að ekkert eftirlit
væri haft með veitingu undanþága
en í svarinu stóð orðrétt: „Vegna
alls þessa fjölda mála yrði það
mjög tímafrek vinna að fara í
gegnum öll skjöl og finna út úr því
sérstaklega hvar gefin hefur verið
undanþága, en erindi og sam-
þykktir þar sem þannig háttar eru
ekki skráð sérstaklega í gagna-
grunn embættis byggingarfull-
trúa.“ Svörin við fyrirspurninni
gáfu því fullt tilefni til þess að
setja málið á dagskrá.
Hvað svo?
Þrátt fyrir einróma samþykki
tillögunnar fyrir ári hefur engin
breyting orðið á skráningu undan-
þága hjá borginni, hvorki á undan-
þágubeiðnum né undanþáguveit-
ingum. Eðlilegt er að velta því
fyrir sér hver sé raunverulega
ástæðan fyrir því. Er áhugi
borgaryfirvalda ekki nægilega
mikill til þess að bæta utanumhald
og skráningar? Þurfa málefni fatl-
aðs fólks alltaf að
mæta afgangi?
Sjálfsögð
mannréttindi
Án tölulegra upplýs-
inga er ekki hægt að
fá heildarsýn yfir
þann fjölda undanþága
sem veittur er. Á með-
an ekki er haldið utan
um fjölda undanþágu-
veitinga vegna að-
gengismála er staðan því óljós.
Aðgengi fatlaðra eru sjálfsögð
mannréttindi en án eftirlits er vel
hægt að spyrja sig hvort verið sé
að gefa afslátt af mannréttindum
fatlaðs fólks.
Samningur Sameinuðu þjóðanna
um réttindi fatlaðs fólks tók gildi
á Íslandi í september 2016. Þar er
kveðið á um aðgengismál og segir
meðal annars í 9. grein samnings-
ins að gera þurfi „…viðeigandi
ráðstafanir í því skyni að gera
fötluðu fólki kleift að lifa sjálf-
stæðu lífi og taka fullan þátt í
mannlífinu á öllum sviðum, þ.e.
ráðstafanir sem miða að því að
tryggja fötluðu fólki aðgang, til
jafns við aðra, að hinu efnislega
umhverfi…“
Mælanleg markmið
Sveitarfélögin fara með skipu-
lagsvaldið í landinu. Þannig eru
aðgengismál nær alltaf á ábyrgð
þeirra. Mikilvægt er að halda vel
utan um alla málaflokka sem
tengjast réttindabaráttu fatlaðs
fólks. Hlutverk aðgengisnefnd-
arinnar er meðal annars að fara
með stefnumarkandi hlutverk fyr-
ir önnur fagráð borgarinnar í
tengslum við aðgengismál og
málaflokk fatlaðs fólks. Ásamt því
að fara með eftirlit með aðgengis-
málum í borgarlandinu.
Það er með öllu ólíðandi að ekki
sé haldið utan um þessi gögn hjá
borginni. Áríðandi er að setja
fram mælanleg markmið sem færa
okkur nær því að þróa Reykja-
víkurborg í átt til betri vegar í að-
gengismálum. Við verðum að gera
betur og bæta verklag.
Reykjavíkurborg biður Al-
þingi að skerða rétt fatlaðra
Þrátt fyrir áralanga baráttu fyr-
ir bættri umgjörð utan um að-
gengismál vill Reykjavíkurborg
banna akstur P-merktra bíla á
göngugötum. Áralöng barátta fatl-
aðs fólks fyrir því að geta keyrt
P-merkta bíla skilaði loks árangri
þegar nýju umferðarlögin tóku
gildi í byrjun árs 2020. Þar segir:
„Umferð vélknúinna ökutækja um
göngugötu er óheimil. Þó er um-
ferð vélknúinna ökutækja aksturs-
þjónustu fatlaðra, handhafa
stæðiskorta fyrir hreyfihamlaða …
heimil…“ Á fundi skipulags- og
samgönguráðs hinn 3. júní 2020
var hins vegar lagt fram minnis-
blað Reykjavíkurborgar vegna
umferðarlaganna þar sem Reykja-
víkurborg óskar eftir því að það
verði í höndum sveitarfélagsins
hvort undanþágur verði veittar frá
banni við að aka vélknúnum öku-
tækjum á göngugötu. Ef Alþingi
verður við óskum Reykjavíkur-
borgar yrði strax í kjölfar skamm-
vinns sigurs tekið skref aftur á
bak í áralangri baráttu fatlaðs
fólks fyrir bættu aðgengi.
Verði öll áform meirihluta borg-
arstjórnar um göngugötur að
veruleika verður vegarkaflinn frá
Hlemmi niður á Lækjartorg lok-
aður og gatan þar með gerð að
einni lengstu göngugötu í Evrópu.
Auðsýnt er að hætta á að aðgengi
hreyfihamlaðra verður verulega
skert í miðborg Reykjavíkur.
Enn veitir borgin afslátt af
mannréttindum fatlaðs fólks
Eftir Egil Þór
Jónsson
Egill Þór Jónsson
»Er áhugi borgaryfir-
valda ekki nægilega
mikill til þess að bæta
utanumhald og skrán-
ingar? Þurfa málefni
fatlaðs fólks alltaf að
mæta afgangi?
Höfundur er borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.
egill.thor.jonsson@reykjavik.is
Nú stendur yfir
löngu, löngu tímabær
eyðilegging forn-
minja á Vestur-
löndum. Allt of lengi
vorum við eftirbátar
hinnar göfugu fylk-
ingar talibana í
Afganistan. En ekki
lengur. Við höfum
rekið af okkur
slyðruorðið. Hvar
stæðum við ef fólks á borð við
Helgu Völu, Andrés Inga, Rósu
Björk og fleiri réttsýnna nyti ekki
við? Að ógleymdum Loga, þeim
stórgreinda, góðviljaða og fróða
leiðtoga réttlætisins.
Okkur Íslendingum hefur hins
vegar yfirsést í taumlausri til-
hneigingu okkar til að fyrirgefa ill-
virkjum. Framan við Stjórnarráðið
stendur stytta af vorum arfakóngi,
Kristjáni IX. Einvaldskonungar
urðu þeir dönsku á Kópavogsfund-
inum 1662 á Kópavogsþingi með
byssuhlaup í hnakka þingmanna.
Nokkru fyrr voru sett lög um ein-
okun Dana til versl-
unar á Íslandi. Nú var
þeim hraustlega beitt.
Stórfelldur mannfellir,
ánauð og fátækt sem
af þessu hlaust er
óbætt. Hægt er að
ganga um götur Kaup-
mannahafnar og rekja
ríkidæmi borgarinnar
til einokunarkaup-
manna Dana í nýlendu
sinni norður í hafi. Nú
vantar tengsl við góða
Samfylkingarmenn sem ég ekki
hef til að koma þessu til leiðar; a)
fella styttuna af síðasta einvald-
inum b) gera kröfu um sann-
girnisbætur. – A.m.k. verða eignir
klaustranna þá ekki óbættar.
Fellum styttuna!
Eftir Einar S.
Hálfdánarson
Einar S. Hálfdánarson
»Nú vantar tengsl við
góða Samfylkingar-
menn sem ég ekki
hef til að koma þessu
til leiðar.
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Lífshlaup ein-
staklinga er marg-
slungið og flestir
njóta þess að hafa
góða heilsu, sem er
grundvöllur þess að
vera virkt „tannhjól“
í gangverki þjóðar-
innar. Þetta gang-
verk er til þess að
þjóðin sé starfhæf
eining og geti haldið
uppi þjónustu við að
þjálfa nýtt fólk, sem taka mun við
keflinu þegar þau gömlu fara að
slitna.
Vinnuframlag hins vinnandi
manns er skattlagt á mörgum mis-
munandi stigum með fjölbreyti-
legum heitum, virðisaukaskattur,
tekjuskattur, fasteignaskattur,
fjármagnstekjuskattur, farþega-
skattur og erfðafjárskattur svo
nokkur dæmi séu nefnd. Allir
þessir skattar eru til að smyrja
gangverk þjóðarinnar til góðra
verka, meðal annars að standa
undir eftirlaunum. Þrátt fyrir
þetta eru menn skyldaðir til að
greiða inn á sérstaka lífeyrissjóði,
sem eiga við starfslok að nýta í
áframhaldandi framfærslu þegna
landsins. Upphafleg markmið líf-
eyrissjóðanna eru ekki í gildi leng-
ur, sem áttu að vera viðbót við lög-
boðin eftirlaun við sextíu og sjö
ára aldurinn. Breytingin sú er á
orðin að ellilífeyririnn skerðist við
töku úr lífeyrissjóði, sem eru þar á
ofan orðnir óþarflega áhættu-
sæknir.
Svo magnað sem það kann að
hljóma eru flestir með samning
um laun og kjör og eftir því sem
lengur er unnið lengist sá tími á
launum sem hver og einn fær við
uppsögn. Breyta þarf lögum um
ellilífeyri og töku úr lífeyrissjóði
þannig að eftir andlát einstaklings
berist dánarbúinu greiðslur áfram
næstu sex mánuðina. Sumir eru
heppnari en aðrir og fá starfsloka-
samning, jafnvel þótt starfsævin sé
rétt hafin. Dæmi eru um „feita“
starfslokasamninga, sem hafa ver-
ið veittir fyrir góða frammistöðu í
starfi þótt almenningi sé oft og
tíðum ekki ljóst í hverju hin góða
frammistaða hafi verið fólgin.
Jafnvel eru dæmi þess að starfslok
séu ekki endilega í sátt stjórnenda
og starfsmannsins, sem fær þessa
starfslokasamninga.
Til að minnka mis-
vægi starfsloka lítils
háttar í samfélaginu,
er því umhugsunar-
vert hvort ekki sé
sanngjarnt að hver og
einn fái greiðslur í sex
mánuði eftir andlát til
að standa straum af
útför og uppgjöri lífs-
hlaupsins. Það er
nokkur kostnaður því
samfara að deyja, hafi
menn ekki hugleitt
það. Nöturlegt er það einnig að ef
fólk andast á óheppilegum tíma
mánaðarins má búast við að dánar-
búið verði krafið um endurgreiðslu
á fyrirframgreiddum launum og
vel að merkja, inneign í lífeyris-
sjóði erfist ekki.
Það leiðir svo hugann að því,
hvers vegna er greiddur launa-
skattur af lífeyri? Hver og einn er
þátttakandi í að byggja sjóðinn
upp og þegar einstaklingurinn er
„fallit“ er ekki lengur neitt úr
sjóðnum að hafa. Þetta er eins og
að leggja fé í áhættufjárfestingu,
það er ekki á vísan að róa með
framtíðina hvort sú fjárfestingin
stendur eða fellur. Sama er með
lífshlaupið, enginn veit hvenær það
er á enda runnið og þá eru eft-
irstöðvarnar eign viðkomandi líf-
eyrissjóðs. Lífeyrisfjárfestingin á
því að bera sama skatt og aðrar
áhættufjárfestingar og af henni á
þar af leiðandi að greiða fjárfest-
ingaskatt, sem er umtalsvert lægri
en launaskatturinn.
Lífeyrissjóðirnir voru góðir eins
og til þeirra var sáð í upphafi en
löngu er tímabært að stokka það
kerfi rækilega upp og færa það inn
í nútímann. Farartæki sem eyða
miklu í notkun eru haugamatur,
það sama gildir um lífeyrissjóðina.
En það er efni í annan pistil.
Starfslokasáttmáli
við andlát
Eftir Benedikt Vil-
hjálmsson Warén
Benedikt
Vilhjálmsson Warén
» Breytingin sú er á
orðin að ellilífeyrir-
inn skerðist við töku úr
lífeyrissjóði, sem eru
þar á ofan orðnir óþarf-
lega áhættusæknir.
Höfundur er ellilífeyrisþegi.
pelliwaren@gmail.com
Hæ sæti
– hvað vilt þú borða!
Bragðgott,
hollt
og næringar
ríkt
Smáralind, Kringlunni, Spönginni, Reykjanesbæ og Akranesi – dyrabaer.is
ÚTSÖLUSTAÐIR:
Byko, Selfossi | Garðheimar | Heimkaup |Dýrabær