Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2016, Síða 30

GREINAR
SIGURJÓN BALDUR HAFSTEINSSON
„SJALDAN FELLUR
REÐUR LANGT FRÁ RÓTINNI:“
Kaldhæðni Hins íslenzka reðasafns
„I wasn't interested in collecting stamps.“
Sigurður Hjartarson
Í þessari grein mun ég fjalla um Hið íslenzka reðasafn í tengslum við
menningarpólitík nýfrjálshyggju sem ruddi sér til rúms hér á landi á tíunda
áratug síðustu aldar. Menningarpólitíkin hvatti til endurmats á sjálfsmynd
Íslendinga og hver sé kjarni íslensks menningararfs.1 Menningarpólitík
nýfrjálshyggju hafði í för með sér aukna áherslu á aðrar frásagnir en
eingöngu þær sem voru þóknanlegar opinberum stofnunum. Áhersla á
aðrar frásagnir um sjálfsmynd og hvað sé íslenskur menningararfur voru
álitnar liður í einstaklingsfrelsi og nýsköpun. Undir þessum áhrifum urðu
til aðstæður sem ýttu undir það sem kallast á tungutaki nýfrjálshyggju
„samkeppni“ um frásagnir og mat á þeim. Ég mun ræða þetta með hliðsjón
af starfsemi Hins íslenzka reðasafns og halda því fram að safnið sé liður
í stofnanabindingu endurmatsins. Hér er dæmi um safnara sem kemur
fram opinberlega með safnvísi sinn og opnar fyrir gestum og gangandi
aðgang að því. Safnkosturinn samanstendur af typpum spendýra, sem
að öllu jöfnu hafa ekki verið hluti af sýningum náttúruminjasafna eða
menningarminjasafna hér á landi.
Cornelius Holtorf hefur haldið því fram að sjálfsmyndir þjóða í
samtímanum sem byggja á tilvísun til sérstöðu þeirra á grundvelli
menningararfs og sameiginlegrar sögu, séu ekki lengur verjandi og í raun
úrelt viðhorf.2 Bendir hann á að með tilliti til trúarbragða, tungumáls, gilda
1 Hugtakið menningararfur er hér notað á sama hátt og Laura Jane Smith gerir í sinni bók, The Uses
of Heritage, sjá Smith 2006. Menningararfur er búinn til í orðræðu og iðkun. Orðræðan og iðkunin
reglufestir ákveðin gildi og skilning á því hvað menningararfur sé. Þau gildi og sá skilningur verður
ráðandi í því hvernig hugsað er um menningararf og fjallað um hann.
2 Holtorf 2010.