Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2016, Qupperneq 119

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS118
tilheyra þessu mannvirki séu frá fyrri hluta 15. aldar.41 Ýmsar heimildir eru
til um gerð verbúða á seinni öldum og er þeim til dæmis vel lýst í Íslenskum
sjávarháttum.42 Þar kemur meðal annars fram að byggingarnar samanstandi
oftast af íveruhúsi og eldhúsi eða kró. Þrátt fyrir að mannvirkin sem grafin
hafa verið upp á Gufuskálum séu talin eldri en verbúðir sem þessar lýsingar
eiga við má sjá ákveðin líkindi með aðalatriðum.
Eldri verbúð
Beint undir fyrrnefndu mannvirki komu í ljós miklar grjóthleðslur
sem tilheyrðu öðru og eldra mannvirki. Grjóthleðslurnar gengu út úr
uppgraftarsvæðinu til norðurs og vesturs og var því ákveðið að sækja um
leyfi til stækka svæðið til norðurs að rofabarði í um sex metra fjarlægð en
hleðslugrjót var sjáanlegt í rofinu.
Veggir voru grjóthlaðnir en að öðru leyti virðast hólfin ólík þeim yngri.
Eldri hólfin voru ekki kringlótt eins og þau höfðu verið í yngri verbúðinni
heldur ferhyrnd. Þá var hleðslugrjótið einnig annarrar gerðar, þ.e. ekki
lábarið heldur slétt en ótilhöggvið. Grjótið í eldri mannvirkin hefur líklega
verið sótt í nærliggjandi fjöll en notast hefur verið við fjörugrjót í yngri
mannvirkin. Eldstæði var í öllum hólfum sem rannsökuð voru og öll
grjóthlaðin að einhverju leyti. Því er líkt og meira hafi verið lagt í eldstæðin
en í yngri byggingunni en þar voru þau án sérstakra afmarkana. Mun
meira var af móösku í þessum hólfum og var um ösku úr eðalmó að ræða,
afar hreina og hefur eldsneytið brunnið vel.43 Samkvæmt efnarannsókn á
þekktum mótökustöðum í nágrenni Gufuskála hefur mórinn sem brenndur
var í þessum mannvirkjum komið lengra að, þ.e hann hefur verið f luttur
sérstaklega á staðinn.44
Mannvirkið var byggt því sem næst beint ofan á klöpp og voru gólf lög
afar þunn þar sem þau var að finna. Greinilegt er þó að rof hefur átt sér stað
þarna fyrir löngu því að sjá má merki þess á nyrstu hleðslunum, sem eru við
rofið, að brotnað hefur af þeim og jarðlögum. Einnig má sjá að mannvirkið
nær út fyrir uppgraftarmörkin á alla vegu.45
41 Scottish Universities Environmental Research Centre 2011.
42 Lúðvík Kristjánsson 2. bindi, bls. 403-445.
43 Simpson 2014. Munnleg heimild.
44 Sama heimild.
45 Ekki reyndist unnt að rannsaka þetta mannvirki í heild sinni þar sem ekki fékkst frekara leyfi til
uppgraftar vegna friðlýsingar. Því ber að hafa í huga að einungis er um hluta mannvirkisins að ræða
og hefur það að sjálfsögðu áhrif á túlkun á hlutverki, nýtingu og gerð þess.