Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2016, Síða 211

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS210
sendidýrlingur Íslands. Tákn geta átt sér grundvöll, meðal heilla þjóða
eða innan einstakra kima, en þau geta líka fallið milli skips og bryggju,
þvælst fyrir og verið vandræðaleg fyrir alla sem nálægt þeim koma. Áki
Karlsson („Menningararfur í ólgusjó“) fjallar um helgigripi í leit að hirði.
Þessi kostulega saga af nýsmíðuðum teinæringum, sem Norðmenn gáfu
Íslendingum í tilefni af þjóðhátíð 1974, en Íslendinga skorti hamingju til að
finna þeim eitthvert hæfilegt hlutverk, sýnir vel hvað tákn eru viðkvæm og
hvers konar sköpunarvinna hefði þurft að fara fram til að allir hlytu sóma
af. Teinæringana skortir upprunaleika, það hefur ekki fundist neitt tak fyrir
það sem þeir áttu að tákna, þannig að þeir fundu sér bara eitthvað annað og
sannara til að vera tákn fyrir: úrræðaleysi og vandræðagang. Sannkallaðir
töfragripir. Tinna Grétarsdóttir („Athafnahyggja og menningararfur“)
fjallar um von um menningararf og hvernig hægt er að búa eitthvað til
úr (svo gott sem) engu með því bara að þykjast að það hljóti að vera. Það
er lífseig hugmynd að Vestur-Íslendingar varðveiti eitthvað af íslenskum
menningararfi og góður vilji beggja vegna hafsins til að trúa því að svo sé.
Á því má byggja við markaðssetningu og gildir þá einu hvaða tákn verða
til þess að byggja upp þá samkennd sem að er stefnt. Öðru gegnir um
markaðssetningu menningararfsins á Íslandi – hún getur verið viðkvæmt
mál. Grein Helga Þorlákssonar („Menningararfur á skiltum“) sker sig
úr öðrum í ritinu að því leyti að hún talar fyrir ákveðinni skoðun á því
hvernig menningararfurinn er matreiddur. Helgi er alveg í liði með þjóð-
búninga sauma konunum. Þau vita hvernig þetta var allt saman og líkar illa
þegar einhverjir viðvaningar eru að stíga á stokk og klæða sig/tjá sig af
augljósri vanþekkingu. Það mætti svara Helga og benda á að kannski hafi
fræðasamfélagið bara misst af lestinni, lokast inni í fílabeinsturninum og
ekki gætt þess að matreiða afurðir sínar þannig að markaðurinn vilji og
skilji þær. Ég held að það sé eitthvað til í því en líka að Helgi hafi nokkuð
til síns máls. Eftir því sem eftirspurn eftir menningararfi til að liðka fyrir
ýmiss konar sölu og þjónustu eykst þeim mun meira ber á alls konar fúski.
Söguskiltin sem Helgi gerir að rannsóknarefni eru einfaldlega léleg – þau
eru hvorki fróðleg né skemmtileg og ná því ekki þeim tilgangi sínum
að tefja fólk nógu lengi til að það kaupi frekar pulsu í næstu sjoppu en
þarnæstu.
Bókin Menningararfur á Íslandi – Gagnrýni og greining er mikið rit, með
13 greinum á 371 blaðsíðu. Í formála („Gagnrýnin menningararfsfræði“)
segja ritstjórarnir, Ólafur Rastrick og Valdimar Hafstein, að metnaður
höfundanna standi meðal annars til þess að móta varðveislu menningar-