Vinnan - 01.09.1946, Blaðsíða 47

þær, er herinn skipaði upp. Flestir hafnarverkamenn-
irnir fóru til annara í vinnu. Einn daginn kom t. d.
maður í Verkamannaskýlið og falaði menn til að flytja
100 tonn af sementi. Hann hauð þeim fimm krónur á
tímann, og tilsvarandi hærra í eftir- og næturvinnu. En
þegar verkamenn komust að því, að sementið var á
vegum Eimskip, svöruðu þeir, að þótt þeim væru boðn-
ar fimmtán krónur um tímann, ynnu þeir ekki fyrir
Eimskip. Samheldni verkamanna var með ágætum og
samúð almennings eindregin þeirra megin.
Þann 25. júní setti Vinnuveitendafélagið verkbann á
alla þá verkamenn, er ekki höfðu mætt til vinnu. Voru
þeir um 300 talsins. Listi yfir nöfn þeirra, „svarti list-
inn“, var sendur öllum meðlimum Vinnuveitendafélags-
ins, jafnvel hárgreiðslukonum!
Fréttin um „svarta listann“ fór eins og eldur um
sinu meðal manna og vakti gífurlega óánægju.
Stjórn Dagsbrúnar tilkynnti samstundis, að ef verk-
bannið væri ekki tafarlaust afturkallað, yrði verkbann
sett á alla meðlimi Vinnuveitendafélagsins. Kl. 3.30
sama dag hafði Vinnuveitendafélagið afturkallað verk-
bann sitt.
Loks létu atvinnurekendur sig. Þann 25. júní var
undirritað samkomulag milli hafnarverkamanna annars
vegar og Eimskipafélags Islands og Skipaútgerðar rík-
isins hins vegar. Samkvæmt því hækkaði kaup verka-
manna verulega í yfirvinnu, og næturvinna hófst kl. 8
s. d. í stað kl. 10.
Sigri hafnarverkamanna var alls staðar tekið með
miklum fögnuði meðal hins vinnandi fólks. Launamenn
sáu í honum forboða þess, að nú væri stundin að koma
til þess að velta að fullu af sér oki gerðardómslaganna,
sem í munni alþýðu voru nefnd þrœlalög.
Hafnarverkamenn höfðu sýnt fádæma samtök og fé-
lagsþroska. Hjá þeim, eins og víðar seinna, höfðu risið
upp raunveruleg vinnustöðvasamtök í baráttunni, meira
eða minna í skipulögðu formi.
Eftir þessa skæru, fór Dagsbrún og Hlíf í Hafnar-
firði að undirbúa endurskoðun hinna gömlu og úreltu
kaupsamninga. Fleiri og fleiri vinnuhópar fóru og að
láta á sér bæra. M. a. reis upp deila um áhættuþóknun
milli farmanna og eigenda milliferðaskipanna og lauk
henni með sigri farmanna. Þá bíru og starfsmenn ríkis
og bæja fram kröfu um 20% launahækkun. Umræður
fóru fram milli ríkisstjórnarinnar og stjórnar Dags-
brúnar um nýja samninga og 14. júlí samþykkti trún-
aðarráð Dagsbrúnar uppkast stjórnarinnar að nýjum
samningi. Fám dögum síðar lét bæjarstjórn Reykja-
víkur undan kröfum bæjarverkamanna um að stytta
vinnutímaann í 8 stundir án skerðingar á dagkaupi.
Þann 20. júlí knúðu hafnfirskir verkamenn í vegagerð
ríkisins fram 8 stunda vinnudag án skerðingar dag-
kaups og fleiri kjarabætur. Um sama leyti fengu verka-
Sigurður Guðnason
menn við síldarverksmiðjur ríkisins á Siglufirði hækk-
að kaup sitt verulega. 24. júlí gekk Hafnarfjarðarbær
að kröfum bæjarverkamanna um styttingu vinnudags-
ins með óskertu dagkaupi og íleiri kjarabótum. 25.
júlí fengu verkamenn í járnsmiðjum Reykjavíkur, fag-
lærðir sem ófaglærðir, 25% kauphækkun. A Akranesi
báru verkamenn fram svipaðar kröfur og Hafnfirðing-
arnir. I lok júlímánaðar höfðu allir atvinnurekendur
Hafnarfjarðar gengið að kröfunni um 8 stunda vinnu-
daginn með óskertu dagkaupi og nokkrum öðrum kjara-
bótum.
Allan júlímánuð leið varla nokkur dagur svo, að
ekki mynduðust meira og minna víðtæk samtök á vinnu-
stöðvunum um kaup- og kjarabætur og nýir sigrar væru
unnir.
Loks varð skæruhernaðurinn svo víðtækur, að ríkis-
stjórn sú, er að völdum sat, varð að taka tillit til þeirrar
staðreyndar, að þrælalögin voru raunverulega brotin á
bak aftur og að eftir var aðeins að ógilda þau á papp-
írnum.
Þann 4. ágúst lagði ríkisstjórnin frumvarp fyrir Al-
þingi um afnám gerðardómslaganna.
Mestallt sumarið hafði Dagsbrún unnið að því að
knýja fram nýja, frjálsa samninga fyrir meðlimi sína,
en samningar félagsins gengu ekki úr gildi fyrr en um
áramót.
En tregða atvinnurekenda gegn nýjum samningum
var mikil. Skæruhernaðurinn héli því áfram.
1. ágúst sigruðu verkamenn á Akranesi í skæruhern-
aði sínum. Atvinnurekendur féllust á að verða við kröf-
um þeirra, er mestmegnis voru byggðar á samningsupp-
kasti Dagsbrúnar.
Sama dag samþykkti Félag prentsmiðjueigenda að
hækka kaup prentara um 25—28%. Um þessi mánaða-
mót knúði verkafólk á Siglufirði fram verulega kaup-
hækkun. A Norðfirði gengu atvinnurekendur einnig að
kröfum verkafólksins.
Þann 7. ágúst ritar Dagsbrún Alþingi bréf, þar sem
m. a. er skorað á Alþingi að gera ráðstafanir til þess að
„öllum núgildandi samningum um kaup og kjör laun-
VINNAN
237