Vinnan - 01.09.1946, Blaðsíða 16

um, hafði fengið viðurkenndan þar. Og þar sem kaup-
taxti þessi, eins og áður er getið, var mjög miklu hærri
en vinnulaun í verksmiðjunum hér, var helzta undan-
bragð verksmiðjueigendanna í Reykjavík að vitna í hið
óheyrilega lága kaup hér, og þá samkeppnisörðugleika,
sem þeim stafaði af því.
Það var því sem einn þáttur í kaupgjaldsbaráttu Iðju
í Reykjavík, að hún sendi mann hingað norður s.l.
haust, Runólf Pétursson, til þess að reyna að koma
skriði á starfsemi Iðju hér. Fékk hann í lið með sér
erindreka Alþýðusambandsins, Jón Sigurðsson, og leit-
aði jafnframt eftir stuðningi verkalýðsfélaga í bænum,
ef til vinnudeilu skyldi koma. Tókst nú að vekja all-
mikla hreyfingu um málið, og streymdi verksmiðju-
fólkið inn í Iðju, svo félagatala hennar hækkaði á
skömmum tíma um ca. helming. Leitaði þá Jón Sig-
urðsson, f. h. Alþýðusambandsins, enn eftir samningum
við forráðamenn verksmiðjanna hér, en þeir fóru und-
an í flæmingi og vildu ekki taka upp slíkar viðræður.
Setti þá Iðja kauptaxta, sem í höfuðatriðum var snið-
inn eftir kauptaxta Iðju í Reykjavík — þeim, sem nú
hefur verið sagt upp frá næstu áramótum. Gekk hann í
gildi 25. október s.L, en þó var atvinnurekendum enn
gefinn frestur til mánaðamóta okt.—nóv.
Eftir að kauptaxtinn var auglýstur, skrifaði Jón Sig-
urðsson, erindreki Alþýðusambandsins, viðkomandi at-
vinnurekendum, enn einu sinni, og tilkynnti þeim, að
taxtinn mundi knúinn fram í krafti samtakanna, ef þeir
ekki hefðu gengið að honum eða gert launasamning
við Iðju fyrir tiltekinn tíma.
Eg hef verið svo fjölorður um aðdraganda deilunn-
ar, til þess að menn, af nefndmn staðreyndum, gætu
sannfærzt um, að vinnustöðvunin er fyrst framkvæmd
eftir að margítrekaðar tilraunir til að fá málið leyst á
friðsamlegan hátt, hafa reynzt með öllu árangurslausar.
Verkafólkið hafði aðeins þessa einu leið eftir, og það
er sök viðkomandi atvinnurekenda, að hana varð að
fara.
Uiidirluiningur vinnustitðvunarinnar
Þegar séð varð, að viðkomandi atvinnurekendur
mundu ekki láta undan öðru en afli samtakanna, ákvað
Iðja að vinnustöðvun skyldi framkvæmd strax úr mán-
aðamótum okt.—nóv.
Auk þess sem Iðja sjálf hafði eflzt mjög upp á síð-
kastið, og vitað var um samhug margs þess verksmiðju-
fólks, sem þó var enn ekki komið í félagið, var leitað
til annarra verkalýðsfélaga bæjarins um aðstoð — og
þau hétu öll eindregnu fylgi sínu
Þar sem erindreki Alþýðusambandsins var helzti fyr-
irliði Iðju í þessu máli, var reiknað mcð fyllstu aðstoð
þess. Til frekari staðfestingar á því sendi þó stjórn
Alþýðusambandsins símskeyti til Iðju, áður en vinnu-
stöðvunin var framkvæmd, þar sem Iðju var heitið allri
nauðsynlegri aðstoð Alþýðusamhandsins og þar með
félaga þess um land allt.
Verkfallsstjórn var mynduð með tveim fulltrúum frá
hverju verkalýðsfélagi bæjarins, sem, samkvæmt beiðni,
hafði gerzt aðili að deilunni, og ennfremur erindreka
Alþýðusambandsins. Hafði þannig 15 manna nefnd —
frá 7 verkalýðsfélögum og stjórn Alþýðusambandsins
— stjórn á undirbúningi og framkvæmd verkfallsins.
Kom sú nefnd nokkrum sinnum saman, áður en vinnu-
stöðvunin var framkvæmd, og var samstarf í henni hið
ákjósanlegasta. Skipulagði hún liðssöfnun í hverju
verkalýðsfélagi fyrir sig — og fékk loforð um miklu
meiri mannafla en nokkurntíma þurfti að nota. Enn-
fremur ákvað hún, hvar vinna skyldi stöðvuð og hve-
nær, hvernig vöruflutningabanninu skyldi beitt og
gerði ráðstafanir til að það yrði framkvæmt á sem
auðveldastan hátt. — Utvegaði Verkalýðshúsið sem
stöðuga miðstöð fyrir þátttakendur deilunnar og skipu-
lagði, að þar væri ávallt á reiðum höndum nauðsynleg
hressing fyrir þær margmennu verkfallsvaktir, sem
nauðsynlegt var að hafa.
Yfir höfuð má fullyrða, að í engri vinnudeilu, sem
hér hefur verið háð, hafi fyrirfram verið jafn mikil
trygging og nú fyrir því að deilan hlyti að vinnast.
Fyrstu tlagar dcilunnar
Vinnustöðvunin var framkvæmd í verksmiðjunum
Gefjunni og Iðunni að morgni þriðjudagsins 2. nóvem-
ber, en í verksmiðjunum í Grófargili og Skóverksmiðju
J. S. Kvaran kl. 1 e. h. sama dag.
Vinnustöðvunin var framkvæmd á þann hátt, að auk
þess starfsfólks verksmiðjanna, sem frá upphafi tók
virkan þátt í deilunni, var farið á vettvang með nokkuð
af því liði, sem önnur verkalýðsfélög bæjarins höfðu
á reiðum höndum. Var liðinu skipað fyrir hinar ýmsu
dyr verksmiðjanna og á þann hátt varnað inngöngu
því fólki, sem kynni að hafa viljað þóknast atvinnurek-
endum með því að vinna í banni verkalýðssamtakanna.
Annars gerði ekkert af verkafólkinu minnstu tilraun
til þess að „brjótast í gegn“ og fór því vinnustöðvunin
fram á mjög rólegan og friðsaman hátt. í þeim tilfell-
um, sem forráðamönnum verksmiðjanna hafði tekizt
að lokka sumt af verkafólki sínu til að sitja inni í verk-
smiðjunum yfir matartímann, var ekki fengizt um það,
heldur það látið eiga sig, á meðan það hafði þolinmæði
til að hírast inni. Var það gert til þess að forðast meið-
ingar og skemmdir, sem gátu hafa orðið, ef fólk þetta
hefði verið sótt inn í verksmiðjurnar.
Eftir að vinna hafði verið stöðvuð við verksmiðjurn-
ar, var settur um þær verkfallsvörður. Var staðinn vörð-
ur um allar verksmiðjurnar, daga og nætur, allan þann
206
VINNAN