Vinnan - 01.09.1946, Blaðsíða 19

kvöldið og gekk svo langt, að hann hafði í hótunum
við fólkið, ef það ekki gæfi fyrrnefnt umboð — enda
fór svo, sem kunnugt er, að það var veitt.
Eg geri ráð fyrir, að erindrekanum hafi ekki verið
ljúft að viðhafa þessi vinnubrögð. Ég tel víst, að hon-
um hafi þá þegar verið Ijóst hverja þýðingu þau mundu
hafa fyrir úrslit deilunnar. -—■ En honum var fyrirskip-
að af húsbónda sínum, sambandsstjórninni. Stjórn Al-
þýðuflokksins átti undir högg að sækja um pólitíska
samvinnu við Framsóknarflokkinn. Og hún lét aflur-
haldsnaglana í Framsókn hrœða sig til að fórna hags-
munum verksmiðjufólksins á Akureyri (og verkalýðs-
ins almennt) á altari hrossakaupanna.
Mér er kunnugt um, að stjórn A. S. I. lagði slíkt kapp
á þetta, að hún jafnvel „lítillækkaði“ sig til að fara á
fund Brynjólfs Bjarnasonar og biðja hann að fyrirskipa
mér, og Kommúnistaflokksdeildinni hér, að standa ekki
gegn þessum sérsamningum við K.E.A.
Sérsamningurinn við K.E.A. var gerður 16. nóv. eða
þegar vinnustöðvunin hafði staðið hálfan mánuð. Við
það róuðust atvinnurekendur svo, að ekkert nýtt tilboð
kom frá þeim í heila viku. Af hálfu verkfallsmanna
voru heldur engar ráðstafanir, að frátöldum fjárútveg-
unum, gerðar þann tíma, nema að vakta verksmiðj-
urnar, sem eftir voru — svo og að masa við atvinnu-
rekendur um það, hvort þeim fyndist ekki sjálfsagt að
borga nú almennilegt kaup við Gefjun og Iðunn fyrst
þeir höfðu sloppið svo vel með hinar verksmiðjurnar.
Þegar erindreki Alþýðusambandsins var að hamra
fram sérsamninginn við K.E.A., lagði hann áherzlu á,
að verkalýðssamtökin hefðu eftir sem áður tök á að
beita vöruflutningabanninu gegn S.Í.S. — og að Al-
þýðusambandið mundi gera það. ef þörf krefði.
Samkvæmt kröfu okkar kommúnista var verkfalls-
stjórnin kölluð saman sunnudaginn 21. nóv. — eftir að
ekki hafði verið fundur í henni nærri vikuthna. Þar
heimtuðum við, að Alþýðusambandsstjórnin fram-
kvæmdi nú loforð sín um vöruflutningabann á S.I.S.,
svo endir fengizt sem fyrst á deilunni. Erindrekinn lof-
aði að ganga ríkt eftir þessu, og kvöldið eftir hefur
Alþýðusambandsstj órnin fund um málið. En hún kemst
þar að þeirri niðurstöðu, að hún sjái sér ekki fœrt að
verða við þessari kröfu — og við það sat.
Tillögnr sáttasemjara
Eins og áður er sagt, fóru umboðsmenn atvinnurek-
enda sér að engu óðslega, eftir að K.E.A. hafði verið
losað úr klípunni, með sérsamningum við það. En þeg-
ar liðin var heil vika frá því, og engar nýjar ráðstafanir
verið gerðar til að flýta lausn deilunnar, munu þeir,
og sáttasemjari, hafa vonað, að fólkið væri orðið svo
óþolinmótt, að óhætt mundi að bjóða því öðru sinni
tilboð í svipuðum stíl og tilboðið frá 13. nóv., sem þá
var strádrepið. -—- Varð því að ráði, að sáttasemjari
bæri fram „miðlunartillögu“, og var hún lögð fyrir
báða aðila þriðjudaginn 23. nóv.
Margir höfðu ætlað, að þó skipaður sáttasemjari
væri pólitískur flokksbróðir viðkomandi atvinnurek-
enda, þá væri hann svo sanngjarn maður, að hann
mundi gera sér far um að þræða sem næst miðja vegu
milli tilboðs atvinnurekenda og síðustu krafa umboðs-
manna Iðju-fólksins. Svo reyndist þó ekki. I tillögu
sinni þræddi sáttasemj ari, í flestum greinum, tilboð at-
vinnurekendans, sem 10 dögum áður hafði verið strá-
drepið á fundi Iðju. Aðeins vildi hann hækka lítið eitt
kaup karlmanna í Iðunni síðari hluta fyrsta starfsárs,
og kvenna síðari hluta fyrsta starfsárs og á öðru og
þriðja ári — svo kaupið nálgaðist nokkuð það, sem
Kvaran hafði borgað í sinni skóverksmiðju.
Fannst mönnum eftir þessa framkomu sáttasemjarans,
að honum væri bezt lýst með orðum flokksbróður hans,
Jónasar Kristjánssonar, á Iðju-fundi 24. nóv. þar sem
Jónas sagði um sáttasemjarann, að hann hefði verið
„eftir atvikum óhlutdrcegur“.
En sáttasemjari og atvinnurekendur misreiknuðu þol
og einbeittni Iðju-fólksins. Þrátt fyrir þann óeðlilega
drátt, sem orðinn var á deilunni, og undanbrögð Al-
þýðusambandsstjórnarinnar, stóðu Iðju-félagarnir „eins
og klettur úr hafinu“. — Þessi tillaga sáttasemjara fékk
enn verri útreið en tilboð atvinnurekenda frá 13. nóv.,
því hún var felld með 27. atkv. gegn 3, einn seðill auður.
Þessi fyrirmyndar staðfesta Iðju-félaganna, ásamt
þoli þeirra við að standa verkfallsvaktir, nætur og daga,
alveg til síðustu stundar, átti, úr því sem komið var,
drýgstan þáttinn í þeim árangri, sem þó náðist að lok-
um.
Atvinnurekendur þrjózkuðust að vísu eina viku enn.
En þegar samt fannst enginn bilbugur á Iðju-fólkinu,
var sáttasemjari enn látinn bera íram nýja tillögu, sem
fól í sér talsvert auknar kjarabætur fyrir verkafólk
Gefjunar, og var sú tillaga samþykkt af báðum aðilum
að kvöldi 1. des. — eftir að vinnustöðvunin hafði staðið
réttan mánuð.
Þó endalok deilunnar væru ekki í samræmi við undir-
búning hennar og upphaf, og árangurinn ekki samboð-
inn mætti þeirrar einingar verkalýðsins hér, sem í deil-
unni skapaðist, þá verður ekki annað sagt, en allveru-
legt spor hafi verið stigið til kjarabóta verksmiðjufólk-
inu, og til eflingar hinu unga verkalýðsfélagi þess —
og skal nú vikið að því að meta árangurinn.
Árangur tlcilunnar
Þegar kauptaxti sá, sem Iðja setti áður en kaupdeilan
hófst — og kaup það, sem verksmiðjufólki í Reykja-
vík hefur verið greitt undanfarið —- er borinn saman
við kaupsamninginn, sem að lokum var gerður, þá
VINNAN
209