Vinnan - 01.09.1946, Blaðsíða 48

þega megi segja upp með einnar viku fyrirvara þegar
eftir afnám gerðardómslaganna.11
Þann 10. ágúst knúðu ísfirskir verkamenn fram 8
stunda vinnudag og grunnkaupshækkun.
Þann 12. ágúst hélt trúnaðarráS Dagsbrúnar fund og
gerði þar eftirfarandi ályktun, er sýnir greinilega að-
stöðuna eins og hún var þá:
„Trúnaðarráð Dagsbrúnar staðfestir þá stefnu félags-
stjórnarinnar, sem falizt hefur í tilraunum hennar til
þess að ná fram nýjum og réttlátum kaupsamningi og
í baráttu hennar fyrir afnámi gerðardómslaganna.
Trúnaðarráðið lýsir því yfir, að það telur stjórn
Vinnuveitendafél. íslands bera ábyrgðina á því, að nýr
heildarsamningur skuli enn ekki hafa verið gerður þrátt
fyrir ítrekaðar tilraunir stjórnar Dagsbrúnar í þá átt.
Trúnaðarráðið er þeirrar skoðunar, að almenn stytt-
ing vinnudagsins í 8 stundir og veruleg grunnkaups-
hækkun verkamanna þoli ekki öllu lengri bið, þar sem
dýrtíðin vex óðfluga og einstakir vinnuhópar og félög
í Reykjavík og víðar hafa náð þessum og öðrum kjara-
bótum.
Trúnaðarráðið álítur, að vegna andstöðu stjórnar
Vinnuveitendafélags Islands geg-i því að gerður verði
nýr samningur nú þegar, sé ekki unnt fyrir Vmf. Dags-
brún að halda áfram tilraunum til samningaumleitana,
heldur verði félagið fyrir sitt leyti að láta þessi mál
hafa sinn gang sem að undanförnu, unz því gefst tæki-
færi til að velja sér aðrar leiðir til þess að jafna og
rétta hlut meðlima sinna.“
Þegar daginn eftir var haldinn fundur með stjórnum
Vinnuveitendafélags íslands og Dagsbrúnar.
Næsta dag barst neitun Vinnuveitendafélagsins við
samningsuppkasti Dagsbrúnar og samningaumleitanir
rofnar af þess hálfu. Var með því sýnt, að atvinnu-
rekendur vildu á engan hátt stuðla að því, að vinnufrið-
ur kæmist á í landinu með frjálsum samningum.
Nú var svo komið, að á mörgum vinnustöðvum í
Reykjavík og víðsvegar um land var búið að stytta
vinnutímann í 8 dagstundir með óskertu dagkaupi.
Þetta hafði þó ekki fengizt fram á stærstu vinnustöð
Reykjavíkur, hjá Eimskip.
Hin fruntalega framkoma atvinnurekenda, er þeir
rufu samningaumleitanir, þrátt fyrir gefin loforð, setti
spurninguna um kröfur hafnarverkamanna í Reykjavík
aftur í brennipunkt baráttunnar, en átök milli hafnar-
verkamanna þar og atvinnurekenda skapaði víðtæk
vandamál, einnig stjórnmálalegs eðlis.
Laugardaginn 15. ágúst lögðu hafnarverkamenn nið-
ur vinnu vegna brigðmælgi atvinnurekenda.
Að því kom þá, að ríkisstjórnin sá sig tilneydda að
skipa fjögurra manna sáttanefnd í deilunni. Voru í
henni Brynjólfur Bjarnason, Emil Jónsson og Pétur
Magnússon.
Samningaumleitanir hófust, en gengu í miklu þófi.
Verkamenn hurfu ekki aftur til vinnu sinnar, og 18.
ágúst tilkynnti ameríska herstjórnin, að hún myndi
taka vöruuppskipunina í sínar hendur. Háværar kröfur
komu fram um, að ríkisstjórnin tæki að sér rekstur
á afgreiðslu Eimskipafélagsins. Þessa daga, eða nánar
tiltekið 20. ágúst, gerði Iðja, félag verksmiðjufólks í
Reykjavík, nýja samninga og hækkaði kaup kvenna um
36% og karla um 26%.
Loks kom að því, að atvinnurekendur sáu sitt óvænna.
Alda samtaka verkalýðsins varð þeim of rishá.
Laugardagsmorguninn 22. ágúst kl. 4.30 var undir-
ritaður nýr samningur um kaup og kjör milli Dags-
brúnar og Vinnuveitendafélags íslands.
Samkvæmt honum hækkaði lágmarkskaup verka-
manna úr kr. 1.45 í kr. 2.10 og eftir- og helgidagakaup
í samræmi við það. Átta stunda vinnudagurinn var við-
urkenndur. Orlofsfrumvarp það, er fyrir Alþingi lá,
skyldi gilda sem samningur, þar til það yrði að lögum.
Margvíslegar aðrar kjarabætur fól þessi samningur
í sér.
Með samningi þessum hafði íslenzk verkalýðshreyf-
ing unnið einn sinn stærsta sigur.
Fjórum dögum síðar nam Albingi gerðardómslögin
formlega úr gildi. Verkalýðsfélögin gátu sagt upp samn-
ingum sínum með viku fyrirvara. Þau gátu aftur á
frjálsan hátt barist fyrir kjarabótum fyrir meðlimi sína.
Næstu vikur og mánuði notuðu verkalýðssamtökin
sér þetta nýfengna frelsi óspart.
☆
Skæruhernaðurinn sumarið 1942 var glæsilegt tákn
um vaxandi samtök íslenzka verkalýðsins.
Hann var hin víðtækasta launa- og frelsisbarátta,
sem alþýða íslands hefur háð.
Hann sýndi, hvers verkafólkið er megnugt, þegar það
er samhent og sameinað.
Hann sýndi hinn ósigrandi kraft, sem býr með ís-
lenzkum verkalýð.
Á örfáum mánuðum knúði verkalýðsstéttin fram
kröfur, sem hún hafði barizt fyrir í áratugi.
Verkalýðsstéttin verður að vita af þessu afli, sem
hún ræður yfir.
Hún verður og að minnast þeirra orða, sem margir
atvinnurekendur og þjónar þeirra létu fjúka um, að
aftur kæmi atvinnuleysið, og þá yrði verkalýðnum
refsað. Claessen bætti því við á einum samninganefnd-
arfundi, að „það þyrfti þrælaha!d“.
Lærdómar skæruhernaðarins verða að vera stöðug
hvatning til verkalýðsins, og ekki sízt til hinna ungu,
um, að til þess að geta sótt fram til nýrri sigra, er nauð-
synlegt að slaka aldrei til á samheldninni, heldur efla
hana sem mest og treysta þá árangra, er náðst hafa.
238
VINNAN