Stefnir - 01.04.1950, Blaðsíða 62

60
STEFNIR
styrjaldar tóku nokkrir liöfuð-
leiðtogarnir sig til og reyndu að
skilgreina inntak þeirrar frelsis-
hugsjónar, sem barizt var fyrir.
1 ítarlegri yfirlýsingu sinni láð-
ist þeim þó að geta um tvenns
konar frelsi, sem frjálsir þegnar
munu þó ekki telja minnst um
vert, en það er frjálst neyzluval,
eða neyzlufrelsi, og athafnafrelsi.
Tilgangur greinar þessarar er
að ræða verzlunarfrelsið, sem er
einmitt nokkurs konar samnefn-
ari fyrir þetta hvorttveggja. Á-
stæðan til þess, að mér finnst sér-
lega tímabært að gefa verzlunar-
frelsinu öðru fremur gaum, er sú,
að verzlunarmálin eru nú mjög
á oddi, og deilur um þau hafa
skipt þjóðinni í flokka. Flestir
eru óánægðir með verzlunará-
standið, jafnt neytendur og fram-
leiðendur, sem og þeir, er að
verzluninni starfa. Menn kvarta
um dýrtíð, vöruskort, okur,
„svartan markað“, misskiptingu
innflutningsins, ójafna verzlun-
araðstöðu o. fl. Menn nefna sömu
heitin, en meina ólíka hluti. Engu
minni er ágreiningurinn um und-
irrót ólagsins, en harðast mun þó
deilt um leiðirnar til úrbóta.
I mjög stuttu máli er ómögu-
legt að gera þessu umfangsmikla
viðfangsefni skil til hlítar. Hér
verður því látið við það sitja að
ræða aðeins möguleikana til úr-
bóta, eða þá leiðina, sem ég tel
vænlegasta, sem er frjálsari verzl-
un.
Þær meginspurningar, sem hér
krefjast svars, eru þá þessar:
Hvað er frjáls verzlun? Hvaða
verzlunarkerfi eru andstæð
frjálsri verzlun? Er frjáls verzl-
un æskileg? Og að lokum: Er
frjáls verzlun framkvæmanleg?
Mun ég reyna að svara hverri
þessara spurninga fyrir sig í sem
stytztu máli og með sem einföld-
ustu orðalagi, enda þótt mér sé
Ijóst, að sterkari rök mætti flytja
í Iengra máli og með flóknari
sönnunum.
II.
FRJÁLS VERZLUN er það verzl-
unarkerfi, sem gefur öllum jafn-
rétti til verzlunar, ívilnar hvorki
né íþyngir og skapar hvorki ein-
staklingum né ákveðnum hópum
neina réttarlega eða raunveru-
lega sérstöðu til verzlunarrekst-
urs. Á þetta jafnt við um verzlun
milli ríkja sem innan lands. Þeg-
ar athugaðar verða hér til hlið-
sjónar þær verzlunarstefnur, sem
andvígar eru frjálsri verzlun,
verður þó til hægri vika greint á
milli utanríkisverzlunar og innan-
landsverzlunarinnar.