Strandapósturinn - 01.06.1970, Síða 86

uppruna. Hraunin hafa runnið um fremur flatt land og hvert á
annað ofan. Flest liggja þau nú fast hvert að öðru, en þó sums
staðar aðskilin af þunnum millilögum úr ýmiss konar molabergi,
sem í öndverðu var laust jarðlag (t.d. melur, leira, mold eða mór),
en er nú orðið litlu linara en blágrýtisstorkan. I sumum millilög-
unum er surtarbrandur, steinrunnir trjástofnar og aðrar gróður-
leifar, sem vitna um milt veðurfar, líkt og nú er í sunnanverðri
Evrópu. Á Ströndum gætir þessara lífrænu leifa mest í Stein-
grímsfirði, t.d. í Húsavíkurkleif og nálægt Tröllatungu.
Bæði hraunlög og millilög mynduðust uppi á yfirborði jarðar.
En nokkuð af bergkvikunni storknaði neðanjarðar á leið sinni upp
úr djúpinu og myndaði svokölluð innskot. Langalgengust þeirra
eru berggangar úr blágrýti, storknuðu í lóðréttum sprungum, sem
oft eru margra kílómetra langar og því nær beinar. Eflaust voru
sumar þeirra gossprungur undir eldstöðvum og aðfærsluæðar
hrauna, sem nú eru brottmáð. Gangarnir skera um þvert jafnt
hraunlög sem millilög, og skaga þeir víða fram sem bríkur eða
þil í fjallshlíðum eða drangar og hleinar í fjörum. Innskot úr
öðrum bergtegundum en blágrýti eru yfirleitt stærri og óreglu-
legri að lögun. Af þeim ber mcst á líparítinnskotum, sem skera
sig úr með ljósum lit. En líparít er sjaldgæfara á Vestfjörðum
en nokkrum öðrum landshluta jafnstórum. Á Ströndum gætir þess
helzt við innanverðan Reykjarfjörð, en einnig t.d. hast á Kross-
nesfjalli.
Eftir að berggrunnur Vestfjarða var að mestu eða öllu upp hlað-
inn, hefur hann haggazt þannig, að nú hallar lögum hans víða
greinilega. Við Hrútafjörð er hallinn suðlægur, nálægt suðaustri
þaðan til Kaldbaksvíkur og h.u.b. austnorðaustur fyrir norðan
Ófeigsfjörð. — Meðan þessi höggun fór fram og eftir að hún var
um garð gengin, hcfur mikið röfizt ofan af jarðlagastaflanum og
þar mest, sem hann lyftist hæst, þannig að landslag er nú yfirleitt
ekki í neinu samræmi við halla berglaganna. Hálendi Vestfjarða
er nú fremur jafnlent, og bendir það til, að það hafi löngum leg-
ið nálægt sjávarmáli, meðan roföflin unnu að sléttun þess, en síð-
ar lyfzt upp í einni heild.
Allt þetta —upphleðsla, höggun, rof og upplyfting — var um
84