Bjarmi - 01.09.2013, Síða 29

„ÞEIR TELJA SIG VERA AÐ
VERJA SIG FYRIR ÓMAKLEGRI
GAGNRÝNIOG YFIRGANGI
TRÚAÐRA EINSTAKLINGA,
ÞJÓÐKIRKJUNNAR OG
RÍKISVALDSINS"
oftar en ekki íslendinga. Ég meira að
segja sleppti fjölda róttækra dæma eins
og þeirri algengu staðhæfingu þeirra að
prestar séu barnaníðingar vegna þess að
þeir miðli þörnum trúararfinum. Væru
stóryrðin þeirra öll tekin saman yrði
úr því heil bók. Ég nefndi samt fæst af
þessum stóryrðum í kennslustundinni
heldur sagði nemendum að skoða skrif
forystumannanna sjálfra og þá myndu
þeir fljótlega finna ótal dæmi. Vantrúar-
félagar viðurkenna að öll stóryrðin séu
fengin frá þeim eða af vettvangi þeirra
en segja það siðlaust af mér að draga
þau fram, ég eigi fremur að segja hvers
vegna viðkomandi einstaklingar verð-
skuldi þau öll. Jafnframt hafa þeir ítrekað
kallað mig lygara fyrir að hafa tilgreint
hugtakið „hlandspekingur" sem dæmi
um stóryrði um nafngreinda einstaklinga
því að það hafi þvert á móti verið notað
um hóp manna sem leggi stund á þau
fræði, hlandspeki. Þetta smáatriði,
sem ég nefndi ekki einu sinni á nafn í
kennslustundinni, er það eina sem van-
trúarfélagar geta réttilega gagnrýnt mig
fyrir en um leið og þeir tóku eftir þessu
fóru þeir sjálfir að formanni sínum með-
töldum að nota þetta hugtak um ein-
staklinga í skrifum sínum. Þeir hafa því
náð að réttlæta áframhaldandi veru
hugtaksins á viðkomandi glæru.
Sú ásökun fjölmargra að þessi
síendurtekna stóryrðanotkun vantrúar-
félaga einkennist af einelti er athyglis-
verð og það má auðveldlega finna
fræðilegar skilgreiningar sem renna
stoðum undir það. Ég benti nemendum
hins vegar á að þetta mætti einnig meta
frá annarri hlið, þ.e. vantrúarfélaga
sjálfra. Stóra spurningin sé einfaldlega
þessi: Af hverju gera viðkomandi van-
trúarfélagar þetta? Þegar skrif þeirra eru
skoðuð nánar, svo sem ein blaðagreinin
sem ég var kærður fyrir að birta, sést
berlega að þeir telja sig vera að verja
sig fyrir ómaklegri gagnrýni og yfirgangi
trúaðra einstaklinga, þjóðkirkjunnar og
ríkisvaldsins. Trúleysi er það hugtak sem
þeir kjósa að skilgreina sig út frá og er
það fyrir vikið samofið sjálfsmynd þeirra.
Þegar trúleysi er síðan ítrekað gagnrýnt
sem t.d. siðleysi af kirkjunnar mönnum
og þessir sömu menn miðla hvarvetna
kristnum gildum í staðinn, m.a. meðal
barna viðkomandi vantrúarfélaga, þá
sjá þeir engan annan kost í stöðunni en
að svara fyrir sig og það fullum hálsi. Því
má líta á mörg stóryrðanna sem varnar-
viðbrögð minnihlutahóps sem telur sig
litinn hornauga í samfélaginu og að verið
sé að traðka á öllu því sem skipti hann
mestu máli, sjálfsmynd hans og sjálfs-
virðingu. Þetta snúist því ekki um það
hvort þeir séu ómálefnalegir eða ókur-
teisir heldur séu þeir fyrst og fremst að
verja sig og sína.
Fjórða og síðasta atriðið sem van-
trúarfélagar hafa lagt hvað mesta
áherslu á í gagnrýni sinni snýst um það
að ég skuli hafa tekið saman á einni
glærunni algeng mótrök gegn trúar-
bragðagagnrýni guðleysingja eins og
Richard Dawkins. Mótrökin vísa iðulega
til sögulegra dæma um þau neikvæðu
áhrif sem einstrengingsleg eða alnei-
kvæð trúarbragðagagnrýni getur haft
á almenn mannréttindi. Dæmin eru
aðallega margþætt mannréttindabrot
frá valdatíma kommúnista og nazista
þar sem víða var reynt að ganga milli
bols og höfuðs á trúarstofnunum og
trúarlegum minnihlutahópum eða því
öllu sniðinn sem þrengstur stakkur í
samfélaginu. Nærtækt dæmi er for-
dæmingin á gyðingum sem í öllum
sínum menningarlega fjölbreytileika
allt frá heittrú til guðleysis er trúarhópur
sem sætti umfangsmiklum ofsóknum
um langt skeið í t.d. Sovétríkjunum og
bjarmi | september 2013 29