Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2020, Blaðsíða 71

„Já, mér er svo sem sama
þótt þú fáir það. Annars er
hægt að fá fullt af mönnum.
En mér er sama þótt þú fáir
það, segðu bara til.“
Og þetta samtal varð til
þess að undirritaður missti af
því gullna tækifæri að verða
ferðamálafrömuður á franskri
grund og réðist þess í stað
sem hásetablók á troll hjá
Bjarnhéðni Elíassyni. Eftir á
að hyggja harma ég ekki þau
skipti og leyfi mér að efast um
að sumardvöl í París hefði
jafnast á við þetta úthald.
Þetta reyndist einstaklega
gjöfult sumar til fiskifangs,
jafnvel svo að stundum þótti
hásetanum nóg um og þóttist
þó vanur til sjós. Ævinlega var
sótt austur að Ingólfshöfða en
þetta sumar var óvenjulega
mikil ýsugengd þar og sú ýsan
af smærri sortinni en það þyk-
ir mönnum alla jafna heldur
hvimleið aðgerð.
Venjulega tók túrinn þetta
þrjá til fjóra sólarhringa, þá
var búið að fylla skipið og var
nánast viðburður ef menn fóru
í koju meira en klukkutíma í senn í
túrnum. Ekki yrði sagt í dag að þessi afli
hafi verið heiðarlega fenginn en á þess-
um árum þótti fiskirí innan landhelgi
ekki bara sjálfsagður hlutur heldur var
litið á þá sem ekki fóru inn fyrir línu
sem einhverja furðufugla.
Venjulega var það mikill afli á dekk-
inu þegar hætt var við Höfðann að að-
gerðin dugði mannskapnum vestur undir
Alviðru. En þar með var ekki látið staðar
numið, heldur var kastað þar, eina til
tvær mílur frá landi og togað í tvo tíma.
Og þar brást ekki að upp komu þetta eitt
og hálft til tvö tonn af kola sem dugðu í
aðgerð að Bjarnareyjarhorninu. Og þá
var rétt tími til að skola út slorinu áður
en farið var að landa.
En það mátti Bjarnhéðinn eiga að
ævinlega stóð hann jafnlengi og
mannskapurinn og stundum lengur,
þótt farin væru að síga á honum augn-
lokin ekki síður en á öðrum um
borð.
Það getur nærri að menn hafi ein-
hvern tíma verið orðnir nokkuð þrekaðir
þegar löndun var lokið eftir svona törn,
enda var það ein af uppáhaldssögum
Bjarnhéðins að segja frá hásetablók einni
sem með honum var sumarlangt og var
svo aðframkominn eftir túrinn að hann
varð að skríða yfir uppstillinguna á
dekkinu eftir löndun. Þá sögu fékk
undirritaður margoft að heyra með
síbreytilegu orðalagi og ávallt því kjarn-
yrtara sem árin liðu fleiri frá umgetnu
sumri.
Það gefur að skilja að ekki gafst mikill
tími til lestrar eða annarra tómstunda-
iðkana um borð þetta sumar, menn
reyndu að hvílast þegar stund gafst til
slíks. Enda var bókakosturinn um borð
ekki mikill. Eina bókin sem ég fann
var kennslubók í siglingafræði sem
Bjarnhéðinn átti og var ég stöku sinnum
að glugga í hana mér til fróðleiks og
ánægju. Svo datt mér í hug að ef til vill
væri kafteinninn farinn að ryðga í fræð-
unum og þótti því upplagt að spyrja
hann út úr ýmsum hlutum er viðkomu
siglingafræðinni. Svo var það einhvern
tíma í blíðuveðri í miðri aðgerð að ég
kallaði af dekkinu upp í brú og bað
kafteininn að útskýra fyrir mér muninn á
segulskekkju og misvísun. Og það stóð
ekki á svarinu. Hann stakk höfðinu út
um gluggann og mælti stundarhátt: „Þú
ert segulasni.“
Fyrir kom að trollið rifnaði og þá
þurfti að bæta. Á þessum árum hafði ég
ekki lært hina göfugu list netamennsk-
unnar og var því látinn halda í meðan
kunnáttumenn tóku sér netanálar í hönd
og bættu það sem rifnað hafði. Yfirleitt
voru notaðir krókar til að halda netinu
en öllu þægilegra þótti að hafa mann til
að halda í ef slíkur var tiltækur. Ein-
hverju sinni var ég að halda í hjá Bjarn-
héðni og þótti honum sem hásetinn
hefði ekki hugann við það sem hann átti
að gera og var það rétt, hásetinn var að
fylgjast með fuglinum í kring-
um bátinn. Og þá hraut út úr
Bjarnhéðni: „Þú ert verri en
nokkur krókur!“
Í síðasta túrnum þetta sum-
ar gerðist nokkuð markvert.
Við höfðum híft inn trollið við
Ingólfshöfðann í síðasta sinn
þetta sumar og nú voru menn
svona að óska og vona með
sjálfum sér að kallhelvítið léti
það nú vera að fara að kasta í
kolanum við Alviðruna, svona
í síðasta túr og það með kjaft-
fullan bát.
En sjaldan bregður mær
vana sínum og við Alviðruna
var trollið látið laggóa í sjóinn,
tæpar tvær mílur frá landi og
segir það nokkuð um hversu
löglegt þetta fiskirí var.
Að þessu sinni lét kap-
teinninn sér ekki heldur
duga að taka eitt tog við
Alviðruna heldur lét okkur
dengja trollinu aftur útbyrðis
þegar í ljós kom að rúmlega
tvö tonn af lemmasólkola voru
í því fyrra. Vakti þetta athæfi
hans lítinn fögnuð skips-
hafnarinnar sem búin var að
fá nóg af kolaaðgerð þetta sumarið.
Nú er frá því að segja að jafnskipu-
legar landhelgisveiðar og stundaðar voru
af flotanum á þessum árum, kröfðust að
sjálfsögðu allnokkurra varúðarráðstafana.
Í gangi voru hin ýmislegustu kerfi í tal-
stöðvaviðskiptum milli báta og áttu það
öll sameiginlegt að vara menn við ásókn
varðskipa og flugvéla sem gera vildu
mönnum lífið leitt við þessar veiðar. Sum
kerfin voru hin einföldustu í sniðum, til
dæmis var nóg ef bátur í Skeiðarárdýpi
tilkynnti að hann hefði fengið slöttung í
síðasta hali, þá hífðu allir upp við Höfð-
ann og flýttu sér út fyrir línu. Enda brást
ekki að skömmu síðar birtist grátt skip
við sjóndeildarhring.
Annars voru sum þessara kerfa mjög
ítarleg. Allt fiskirí var á þessum tíma gef-
ið upp í tölum, svipað kennitölukerfinu
okkar og meðfram því var í gangi kerfi
þar sem hvert varðskip hafði sínar tölur,
ásamt landsvæðum þannig að mjög ein-
falt var með tveimur talnarunum að gefa
upp viðkomandi varðskip ásamt stað-
setningu þess.
Stundum kom fyrir að menn rugluð-
ust í ríminu og einhvern tíma þetta sum-
ar galaði Sævar í Gröf í talstöðina og var
þá búinn að týna öllum talnakódum:
„Bjarnhéðinn, hún amma þín er að koma
og vertu fljótur að hífa!“
Og nú gerist það, þegar við erum að
toga síðasta tog sumarsins með fullan bát
af fiski undan Alviðruhömrum, að kall-
Bjarnhéðinn Elíasson.
Sjómannablaðið Víkingur – 71